چکیده
هر ساله حدود 30 گونه ماهی اقتصادی در آبهای دریایی استان گیلان صید می شوند که مهمترین آنها ماهی سفید (Rutilus kutum)، کفال طلایی (Chelon auratus) و پوزه باریک (C. saliens) می باشند. اين بررسي با هدف تعیین رژیم غذایی و غذاهای غالب این ماهیان در سواحل گیلان صورت گرفت. نمونه برداری ماهیان با پره چشمه 6، 20 و 33 میلی متر از زمستان 1399 تا پاییز 1400 در سواحل تالش، انزلی، کیاشهر و چابکسر صورت گرفت. نتایج نشان داد در ماهی سفید گروه سنی +0-1، 2-3 و 4-6 ساله، شاخص تهی بودن روده به ترتیب 1 ، 9 و 28 درصد، میانگین طول نسبی روده به ترتیب 78/0، 86/0 و 87/0 و میانگین شدت تغذیه به ترتیب 392، 226 و 73 بودند. در لوله گوارش بچه ماهیان سفید 3-12 سانتی متری (261 نمونه)، جلبک رشته ای، 13 نوع کفزی، 26 جنس فیتوپلانکتونی، 2 نوع زئوپلانکتون و نیز تخم و لارو ماهی شناسایی شد که به ترتیب در 73، 86، 62 ، 5 و 2 درصد ماهیان مشاهده شدند. دوکفه ای های Cardiidae با 86 درصد تعداد کفزیان، جنس های Navicula، Nitzschia و Rhoicosphenia به ترتیب با 1/34، 5/25 و 9/11 درصد تعداد فیتوپلانکتون و نوزاد دوکفه ای ها با 3/99 درصد تعداد زئوپلانکتون غالب بودند. در لوله گوارش ماهیان سفید 22 تا 48 سانتی متری (101 نمونه)، تنها 4 نوع طعمه و همگی از کفزیان شامل دوکفه ای سراستودرما (Cerastoderma glaucum) و 3 نوع سخت پوست شامل بالانوس (Balanus improvensis) از بالانیده، گاماریده (Gammaridae) و خرچنگ گرد (Rhithropanopeus harrisii) شناسایی شد که سراستودرما حدود 7/89 درصد و بالانوس حدود 9/9 درصد تعداد کفزیان را تشکیل دادند. در ماهی کفال طلایی +0، 1-2 و 3-6 ساله ، شاخص تهی بودن معده به ترتیب 4 ، 0 و 0 درصد، میانگین طول نسبی روده به ترتیب 23/1، 39/2 و 82/2 و میانگین شدت تغذیه به ترتیب 522، 472 و 186 تعیین شد. در لوله گوارش ماهیان کوچکتر از 7 سانتی متر کفال طلایی (118 نمونه)، دتریت، 5 نوع کفزی، 27 جنس فیتوپلانکتونی و 7 نوع زئوپلانکتون شناسایی شد که به ترتیب در 54، 34، 100 و 71 درصد ماهیان مورد بررسی مشاهده شدند. گاماریده و شیرونومیده به ترتیب با 48 و 34 درصد تعداد کفزیان، Nitzschia و Navicula به ترتیب با 6/32 و 3/32 درصد تعداد فیتوپلانکتون و ناپلی پاروپایان با 6/79 درصد تعداد زئوپلانکتون غالبیت داشتند. در لوله گوارش ماهیان 7-15 سانتی متر (43 نمونه)، دتریت، 2 نوع کفزی، 22 جنس فیتوپلانکتونی و 3 نوع زئوپلانکتون شناسایی شد که به ترتیب در 62، 4، 100 و 20 درصد ماهیان مورد بررسی مشاهده شدند. روزنداران با 67 درصد تعداد کفزیان، Nitzschia وNavicula به ترتیب با 6/35 و 2/34 درصد تعداد فیتوپلانکتون و ناپلیوس پاروپایان با 8/79 درصد تعداد زئوپلانکتون برتری داشتند. همچنین در لوله گوارش ماهیان بزرگتر از 15 سانتی متر (50 نمونه)، دتریت، 4 نوع کفزی، 33 جنس فیتوپلانکتونی و 6 نوع زئوپلانکتون شناسایی شد که به ترتیب در 98، 4، 100 و 54 درصد ماهیان مشاهده شدند. روزنداران، سراستودرما و دوکفه ای نامشخص به ترتیب با 7/36، 4/20 و 6/30 درصد تعداد کفزیان، جنس های Binuclearia، Exuviaella و Synedra به ترتیب با 6/44، 1/8 و 8 درصد تعداد فیتوپلانکتون و ناپلیوس پاروپایان با 9/83 درصد تعداد زئوپلانکتون غالب بودند. در ماهی کفال پوزه باریک +0، 1-2 و 3-6 ساله، شاخص تهی بودن معده به ترتیب 14، 10 و 13 درصد ، میانگین طول نسبی روده به ترتیب 11/1، 37/1 و 47/1 و میانگین شدت تغذیه به ترتیب 400، 348 و 487 بوده که معمولا بین گروه های سنی، بین فصول سال و بین ایستگاه ها تفاوت داشت. در لوله گوارش ماهیان کوچکتر از 7 سانتی متر کفال پوزه باریک (318 نمونه)، دتریت، 5 نوع کفزی، 23 جنس فیتوپلانکتونی و 9 نوع زئوپلانکتون شناسایی شد که به ترتیب در 22، 47، 100 و 69 درصد ماهیان مشاهده شدند. کاردیده و گاماریده به ترتیب با 7/55 و 1/26 درصد تعداد کفزیان، جنس های Oscillatoria، Navicula و Cyclotella به ترتیب با 9/37، 2/14و 5/12 درصد تعداد فیتوپلانکتون و ناپلیوس پاروپایان با 95 درصد تعداد زئوپلانکتون غالب بودند. در لوله گوارش ماهیان 7-14 سانتی متر (162 نمونه)، دتریت، 8 نوع کفزی، 24 جنس فیتوپلانکتونی و 7 نوع زئوپلانکتون شناسایی شد که به ترتیب در 20، 57، 100 و 30 درصد ماهیان مورد بررسی مشاهده شدند. کاردیده و کرم توبیفکس به ترتیب با 6/41 و 7/28 درصد تعداد کفزیان، جنس های Navicula و Nitzschia با 8/29 و 3/20 درصد تعداد فیتوپلانکتون و ناپلیوس پاروپایان و لارو دوکفه ای ها به ترتیب با 5/57 و 1/25 درصد تعداد زئوپلانکتون غالب بودند. در لوله گوارش ماهیان بزرگتر از 14 سانتی متر (165 نمونه)، دتریت، 9 نوع کفزی، 32 جنس فیتوپلانکتون و 10 نوع زئوپلانکتون شناسایی شد که به ترتیب در 24، 73، 100 و 37 درصد ماهیان مشاهده شدند. روزنداران و کاردیده به ترتیب با 1/58 و 5/31 درصد تعداد کفزیان، جنس های Navicula و Nitzschia به ترتیب با 8/23 و 3/19درصد تعداد فیتوپلانکتون و لارو دوکفه ای ها و روزنداران به ترتیب با 7/37 و 5/33 درصد تعداد زئوپلانکتون غالب بودند. در مجموع می توان گفت که در سواحل گیلان، شدت تغذیه و نیز تنوع غذایی افراد کوچک تا بزرگ همه گونه ها بجز بالغین ماهی سفید، خوب بود. در هر سه گونه شاخص های تهی بودن معده، طول نسبی روده و شدت تغذیه معمولا بین گروه های سنی، بین فصول سال و بین ایستگاه ها تفاوت داشتند ولی تغییرات ایستگاهی نسبتا کم بود. همچنین تنوع فیتوپلانکتونی در همه افراد مشابه هم (بین 22 تا 33 جنس) اما تنوع کفزیان و زئوپلانکتون، هم بین گونه ها و هم بین گروه های طولی یا سنی هرگونه اغلب متفاوت بود. طی این بررسی معلوم شد که بچه ماهی سفید کفزی خوار-جلبک خوار و بالغین آن کفزی خوار، ماهی کفال طلایی همه چیزخوار عمدتا دتریت خوار و ماهی کفال پوزه باریک همه چیزخوار عمدتا گوشتخوار و کفزی خوار بودند.