چکیده
مطالعه حاضر با هدف مشارکت های جوامع محلی روستایی از قبیل صیادان، زنان روستایی و جوانان و دانش آموزان در حفاظت از تولید مثل طبیعی ماهیان دریایی رودکوچ در رودخانه های خیرود، خاله سرا و قره سو به منظور بهره برداری و اشتغال پايدار و میزان مهاجرت های تولید مثلی ماهیان دریایی رودکوچ بویژه ماهیان سفید و کلمه دریای خزر، تولید لارو و بچه ماهی در رودخانه های فوق صورت گرفت. تعداد 251 عدد ماهی سفید به منظور بررسی پارامترهای رشد این گونه، بوسیله پره های صید ماهیان استخوانی در سواحل جنوبی دریای خزر (مازندران) طی سال‌های 99-1396 صید گردید. در این مطالعه طول بی‌نهایت (L∞) و ضریب رشد سالانه (K) ماهی سفید به ترتیب 79/71 سانتی‌متر و 13/0 برآورد گردید. نتایج تولید مثل طبیعی این گونه در رودخانه خیرود نشان داد که در سال 97-1396 بیش از 30 هزار عدد از مولدین ماده ماهيان دریایی رود كوچ جهت توليد مثل به رودخانه خيرود مهاجرت نمودند و بيش از 97 درصد آن را ماهی سفید تشکیل می‌داد. در نتيجه این مطالعه بیش از 5250000 عدد بچه ماهی سفید توليد و آماده رفتن به دریا شدند (سال 97-1396). نتایج نشان داد که مشارکت‌های بهره برداران و جوامع محلی روستایی می‌تواند بر ضریب نفوذ تولید مثل طبیعی ماهی سفید تأثیر مثبت بگذارد(05/0P<).در ضمن میزان ضریب نفوذ صیادان (35 درصد) و زنان روستایی (30 درصد) تحت پوشش طرح بیشتر از میزان ضریب نفوذ دانش آموزان (7/16) بودند (05/0P<). نتایج بدست آمده در رودخانه خاله سرا در راستای توسعه و ترویج فعالیت های صورت گرفته در سایت الگویی خیرود انجام گردید، ولی امکان برآورد دقیق سطح مشارکت جوامع محلی روستایی در تولید لارو و بچه ماهیان سفید وجود نداشت. نتایج اجرای طرح حاضر در رودخانه قره سو نشان داد که با احتساب تعداد تخم بدست آمده از هر مولد ماهی کلمه (بین 6750 تا 9870 عدد)، به طور میانگین ظرفیتی معادل 10 میلیون عدد لارو ( بین 12- 7 میلیون ) وارد زنجیره تولید شدند. بنابراین حداقل ضریب نفوذ طرح در این رودخانه از صفر به به 5/7 میلیون عدد لارو رسید. تعداد صیادان تحت پوشش این طرح در رودخانه قره سو، 25 نفر بودندکه با درنظر گفتن تعداد صیادان ساکن محل اجرای طرح (به تعداد 700 نفر)، ضریب نفوذ معادل 6/3 درصد بدست آمد که قبل از اجرای طرح معادل صفر بود. تعداد زنان روستایی تحت پوشش این طرح 350 نفر بود که با درنظر گرفتن تعداد 1000 زن ساکن در روستای محل اجرای طرح، ضریب نفوذ این شاخص برابر 35 درصد محاسبه گردید. همچنین بیش از 250 دانش آموز و نوجوان تحت پوشش این طرح قرار گرفتند که با در نظر گرفتن تعداد 1500 دانش آموز ساکن در محل اجرای طرح، ضریب نفوذ آن 6/16 درصد برآورد شد. درضمن با حفاظت از تولید مثل طبیعی ماهی سفید دریای خزر و ماهی کلمه، سایر گونه‌های ماهیان رودکوچ (Anadromous) از جمله ماهی آزاد دریای خزر (Salmo caspius)، سس ماهی بزرگ سر (Luciobarbus capito)، سياه كولی (Vimba persa)، شاه كولی (Alburnus calcoides) و مارماهی دهان گرد دریای خزر (Caspiomyzone wagneri) دارای موفقیت‌های تولید مثلی در رودخانه های خیرود، خاله سرا و قره سو بودند که این روش سبب برقراری تعادل اکولوژیک مطلوب و بهره برداری از ظرفیت برد اکولوژیک اکوسیستم خواهد شد.