چکیده
مخازن آبي دریاچه سد آزاد (حدفاصل شهرستان سنندج و مریوان) نقش مهمي‌در پرورش و تولید آبزیان دارند که هدف از این تحقیق بررسی پارامترهای زیستی آب پشت سد سنندج و برآورد میزان تولید اولیه و ثانویه و در نهایت توان تولید ماهی و برداشت ماهیان و توسعه صید و صیادی بود. این مطالعه از تيرماه 1394 تا خردادماه 1395، طی چهار فصل در پنج ایستگاه شامل ناحیه‌های رودخانه‌ای (ایستگاه‌های 4 و5)، انتقالی (ایستگاه‌های 2و3) و دریاچه‌ای (ایستگاه 1) بود. در این مطالعه جوامع پلانکتونی به صورت فصلی به همراه سنجش مقدار کلروفیل a طی یکسال از تیرماه 1394 لغایت خردادماه 1395 مورد بررسی قرار گرفت. جمع‌آوری فيتوپلانكتون بوسيله نسکین از سه لايه سطحي، مياني و لايه نزدیک بستر، زئوپلانکتون توسط تور پلانكتون و تعیین توان تولید اولیه پشت سد دریاچه از طریق سنجش ميزان كلروفيل صورت گرفت. بررسی میزان کلروفیل a در دریاچه پشت سد آزاد سنندج طی فصول مختلف نشان داد که میانگین (± انحراف معیار) سالانه آن 5/0±5/3 میلی‌گرم بر مترمکعب بوده که بیشترین میزان میانگین (± انحراف معیار) کلروفیل aدر فصل زمستان با 4/1±8/8 میلی‌گرم بر مترمکعب و کمترین میزان میانگین (± انحراف معیار) آن در فصل تابستان با 1/0±6/0 میلی‌گرم بر مترمکعب بود. پتانسيل توليد ماهي از طریق میزان کلروفیل a با تولید اولیه فیتوپلانکتونی 324 گرم در مترمکعب و وزن خشک 162 گرم در مترمکعب، 218 کیلوگرم در هکتار می‌باشد. ترکیب و تنوع گونه‌ای فیتوپلانکتون‌ها نشان داد که در مجموع 54 گونه در دریاچه پشت سد آزاد سنندج شناسایی گردید که در این مطالعه 6 گروه فیتوپلانکتونی Bacillariophyta، Chrysophyta، Pyrophyta، Cyanophyta، Chlorophyta و Euglenophyta بترتیب با 20، 1، 9، 6، 16، و 2 گونه مشاهده شدند. همچنین میانگین (± انحراف معیار) سالانه فیتوپلانکتون‌ها 105×0/2±4/13عدد در مترمکعب و میانگین (± انحراف معیار) زی‌توده آنها 3/3±3/7 میلی‌گرم بر مترمکعب بود. ترکیب گونه‌ای زئوپلانکتون‌ها با 25 گونه متعلق به 3 گروه Copepods، Cladocera و Rotatoria بود که گروه گردان‌تنان (Rotifera) بیشترین تعداد گونه (18 گونه) را دارا بودند. همچنین میانگین (± انحراف معیار) تراکم زئوپلانکتون‌ها 8333±20658 عدد در مترمکعب بود. يافته‌هاي اين تحقیق براساس وضعيت تغذيه‌گرايي (سطح تروفیکی =Trophic index) بیانگر اليگوتروف و اليگومزوتروف این دریاچه است. براساس مقدار تولیدات اولیه، مقدار تولید فیتوپلانکتون 324 گرم در مترمکعب و وزن خشک 162 گرم در مترمکعب محاسبه شد. بر این اساس مقدار تولید ماهیان فیتوپلانکتون خوار (ماهی کپور نقره‌ای) 218 کیلوگرم در هکتار برآورد گردید. در روشی دیگر و براساس مقدار کلروفیل a که میانگین سالانه آن 5/3 میلی‌گرم بر مترمکعب محاسبه شد، مقدار تولید فیتوپلانکتون 333 گرم در مترمکعب و وزن خشک 166 گرم در مترمکعب تعیین شد و در این روش مقدار تولید ماهیان فیتوپلانکتون خوار (ماهی کپور نقره‌ای) 222 کیلوگرم در هکتار برآورد گردید. در این تحقیق براساس مقدار تولیدات اولیه و روابط بین سطوح مختلف هرم انرژی از تولید کننده اولیه تا مصرف کننده، تولید سالانه 222 کیلوگرم ماهی کپور نقره‌ای، 15 کیلوگرم ماهی کپور سرگنده، 6 کیلوگرم ماهی کپور معمولی و 27 کیلوگرم ماهیان بومی در هکتار پیش‌بینی شد. بدین‌ترتیب در ترازهای آبی 1475 و 1460 متر که مساحت دریاچه بترتیب 877 و 600 هکتار می‌باشد، تولید سالانه بترتیب 237 و 162 تن ماهی برآورد می‌شود. با درنظر گرفتن حداقل‌ها و تولید سالانه 162 تن ماهی، توان اشتغال‌زایی برای 32 نفر صیاد مهیا می‌گردد که درآمد خالص صید و بهره‌برداری نهایی از این دریاچه در سال پنجم ماهی‌دار کردن آن 3/6 میلیارد ریال و درآمد هر صیاد 2/196 میلیون ریال در سال برآورد می‌شود.