چکیده
هدف از این تحقیق بررسی پراکنش، زیتوده و فراوانی شانه‌‌دار و اثرات آن بر ذخایر کیلکا ماهیان در آبهای جنوب شرق درياي خزر (مازندران – گهرباران) بوده که مطالعه زیست توده و فراوانی شانه‌‌دار در ناحیه جنوب شرقی دریای خزر (مازندران-گهرباران) در 8 ایستگاه با عمیق های 5، 10 و 15 متر در سال 93-1392 توسط تور پلانکتون با مساحت دهانه 2/0 متر مربع و اندازه چشمه 500 میکرون انجام شد. بررسی شانه‌‌دار نشان داد بیشترین فراوانی و زی توده با 2/8±8/71 عدد در متر مکعب و 0/1±9/1 گرم بر متر مکعب در حالیکه کمترین میزان با 0/2±4/14 عدد در متر مکعب و زی توده 01/0±3/0 گرم بر متر مکعب به ثبت رسید. بیشترین میزان میانگین ماهانه فراوانی شانه‌‌دار در ماه مهر برابر با 2/25±3/128 عدد در متر مکعب و بیشترین میزان زی توده آن در شهریور ماه برابر با 2/1±1/3 گرم بر متر مکعب بود. در طول دوره مطالعه شانه‌‌داران با اندازه طولی کمتر از 5 میلی متر و مرحله نوزادی (Cydipid) حدود 4/90% جمعیت را تشکیل دادند، در حالی که 3/6% جامعه به گروه طولی 10-6 میلی متر تعلق داشتند. بررسی نوسانات تراکم و زیتوده شانه‌‌دار در فصول و لایه های آبی مختلف نشان داد که لایه های آبی ساحلی (0-5 متر) در کلیه زمان ها دارای بیشترین میزان بودند. در فصول مختلف حدود 45-40 درصد جمعیت شانه‌‌دار در لایه فوقانی (5-0 متر) زندگی می‌کنند و تنها حدود 10-15 جمعیت در لایه های زیر 10 متر مشاهده شدند. بررسی زئوپلانکتون نشان داد 8 گونه از گروه های کپه پودا، کلادوسرا، و پروتوزوآ، ومروپلانکتون‌‌ها شناسائی شد، بطوریکه میانگین تراکم و زیتوده سالانه میزان زئوپلانکتون بترتیب 529±5322 عدد در مترمکعب و 2/27±4/84 میلی گرم در مترمکعب بود. در مجموع، 157 گونه فیتوپلانکتون از 8 شاخه) شناسایی شدند بطوریکه شاخه باسیلاریوفیتا با 48% بیشترین فراوانی گونه‌ها را بخود اختصاص داد. میانگین تراکم و زیتوده سالانه میزان فیتوپلانکتون بترتیب 106×4/7±1/114 عدد در مترمکعب و 3/8±3/181 میلی گرم در مترمکعب بود. بررسی وضعیت صید کیلکاماهیان طی سال‌های 92-1381 نشان داد که دامنه صید این ماهیان 27110-15411 کیلوگرم بود که بیشترین میزان صید در سال 1389 و کمترین میزان صید در سال 1386 ثبت گردید. کاهش منابع زیستی (زئوپلانکتون) در دریای خزر بعد از ورود و گسترش شانه‌‌دار سبب کاهش صید گونه‌های کیلکای آنچوی و چشم درشت شد، در حالیکه بنظر می‌رسد صید کیلکای معمولی بهبودی صید و ذخایر را نشان می‌‌دهد.