چکیده
این مطالعه در راستای مطالعه بررسی کمی و کیفی پساب مزارع پرورش ماهی شاخه گرگر و تأثیر آن بر سلامت رودخانه کارون انجام شده است و هدف اصلی آن، ارزیابی تأثیر پساب کارگاههای پرورش آبزیان در رودخانه گرگر بر اساس جوامع ماکروبنتیک و با استفاده از شاخصهای کیفیت زیستی می‌باشد. عملیات صحرایی و نمونه‌برداری این مطالعه از بهمن‌ماه سال 1393 آغاز و به مدت یک سال در شاخه گرگر رودخانه کارون ادامه داشت. از 7 ایستگاه ( 1 ایستگاه قبل از دوشاخه شدن رودخانه در محل بند میزان شوشتر و 4 ایستگاه در طول رودخانه گرگر و پساب مزارع پرورشی و 1 ایستگاه از شاخه شطیط کارون اصلی و نهایتاً 1 ایستگاه بعد از تلاقی شاخه شطیط و گرگر و دز ، در کارون بزرگ )، ماهانه نمونه‌برداری‌های منظم از ماکروبنتوزها و رسوبات انجام گردید. ایستگاههای 3 و 4 دقیقاً در نقطه تخلیه پساب مزارع پرورشی ماهی گرمابی بوده‌اند. طی دوره یکساله نتایج حاصل از شناسایی و شمارش ماکروبنتوزها در ایستگاههای مورد مطالعه نشان می‌دهد که در مجموع 19 رده، 58 خانواده (41 جنس و 16 گونه) از موجودات کفزی حضور داشتند. بیشترین درصد فراوانی بترتیب مربوط به خانواده‌های مختلف شاخه بندپایان Arthropoda با 6/52 درصد، نرم‌تنان Mullusca با 25 درصد، کم تاران Oligochaeta با 22 درصد و سایر گروه‌ها با 4/0 درصد نسبت به کل جمعیت ماکروبنتوزها بوده است. نتایج شاخصهای بیولوژیک بر اساس جوامع بنتیک (BMWP, ASPT, HFBI)، وضعیت کیفی رودخانه گرگر در وضعیت نامطلوب ارزیابی نمود که با توجه به بار دخالتهای انسانی بر بدنه رودخانه بدیهی است و لزوماً ناشی از پساب پرورش ماهی نخواهد بود، زیرا شرایط یوتروفی به دلیل ورود مواد مغذی از کارگاههای پرورشی در هیچیک از ایستگاههای مورد مطالعه مشاهده نشده است. از آنجاییکه شاخصهای مرتبط به پارامترهای بستر، تاریخچه طولانی‌تری از کیفیت رودخانه را بیان می کنند و منشا آلودگی مواد آلی بستر نمی تواند تنها ناشی از پساب پرورش ماهی باشد، می‌تواند بیانگر منابع مختلف تاثیر گذار بر کیفیت رودخانه علاوه بر پساب آبزی‌پروری باشد. بطوریکه در این مطالعه، ایستگاه 6 در شاخه شطیط بدون فعالیت آبزی پروری، نتایج کیفی مشابهی را نشان داده است. حوضچه‌های پرورش ماهی می‌توانند یکی از عوامل مؤثر در افزایش غلظت مواد مغذی در رودخانه گرگر باشند که البته در این امر عوامل متعدد دیگری نظیر افزایش دما و تبخیر، کاهش حجم آب رودخانه، ورود فاضلاب‌های شهری و روستایی و کشاورزی نیز بر غلظت آلاینده‌ها در محیط آبی مؤثر می‌باشند. لذا، کاهش کیفیت آب رودخانه گرگر و افزایش مواد مغذی، تنها به پساب خروجی از مزارع ماهی مرتبط نمی شود.