چکیده
در حال حاضر، تولید و پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان به سبب عوامل مختلف نظیر بیماریهای ویروسی و باکتریایی، دچار کاهش افت تولید شده و زمینه را برای واردات بیرویه تخم چشمزده از خارج کشور فراهم نموده است. اجرای روشهای اصلاح شده تولید ماهی قزل‌آلای رنگین کمان در کشور علاوه بر ایجاد فضاهای اشتغالزایی و تحقیقاتی و پیشرفت علمی در این زمینه، باعث صرف جویی ارزی، کاهش خطر انتقال بیماریهای زیانده، کاهش قیمت تمام شده، استقلال صنعت آبزی پروری از منابع خارجی و نهایتاً کمک به پایداری این صنعت در کشور میشود. استفاده از مديريت ژنتيكي هدفمند بر روي ماهی قزل‌آلای رنگینکمان به عنوان بخشي از مديريت پرورش اين گونه در كنار ساير جنبه هاي مديريت محيطي از جمله مديريت بهداشت و بيماريها، مديريت تغذيه، مديريت كيفيت آب، مديريت سيستم و نیز در تعامل با آنها بهبود وضعيت ژنتيكي اين گونه، میتواند به افزايش كيفي و كمي این محصول در کشور کمک نماید. بکارگیری روشهای اصلاح نژادی و بیوتکنولوژی برای انتخاب مولدین برتر ژنتیکی از نظر رشد، مقاومت در برابر بیماریها، پارامترهای ژنتیکی، دانستن وضعیت بیومتریک و شاخصهای تکثیر در مولدین مزارع منتخب و مقایسه آنها میتواند به انتخاب بهترین مولدین منتج شود و در نتیجه بهبود کیفیت تخم و لاروهای تولیدی را تضمین کند. انتخاب جمعيت و گردآوری ذخایر موجود ماهی قزل‌آلای رنگین کمان در کشور به منظور تکثیر، اولين تصميمي است که بايد در رابطه با انتخاب و جمعآوري مولدين اتخاذ شود. در این راستا با همکاری سازمان دامپزشکی کشور و سازمان شیلات ایران پیش مولدین از مزارع پرورش ماهی سردآبی سه هزار (سرشار)، مرکز تحقیقات ژنتیک و اصلاح نژاد ماهیان سردآبی شهید مطهری یاسوج، شرکت تولید و تکثیر و پرورش ماهی قزل کوثر (ملكي تبار)، نگين هراز (فخاري)، تعاونی 68 پیرانشهر(قرباني)، آذربایجان غربی- سردشت (معروفی) و شرکت شفاف بالیق (حدیدی) انتخاب و با رعایت نکات ایمنی زیستی به منظور تولید مولد و بچه ماهیان پرورشی عاري از پاتوژنهاي خاص، انجام عملیات بهگزینی و جلوگيري از تلاقي نژادهاي يكسان يا همخوني (Inbreeding)با هدف ارتقاء سطح سلامت و توسعه عملکرد صفات اقتصادی (مثل رشد بهینه، درصد بازماندگی و ...) به مرکز تحقیقات ماهیان سردآبی منتقل گردید. مطالعه اخیر به منظور انتخاب والدین از زیر جمعیتهای ذخیره در راستای بهرهبرداری از تنوع ژنتیکی مولدین در مزارع منتخب ایران انجام گردیده و اقدامی جهت پایه گذاری برنامه بهگزینی در این ذخیره میباشد. تولید گروههای مختلف فرزندان و تلقیح افراد برگزیده گروهها، احتمال آمیزش خویشاوندی و وقوع همخونی را در روند ادامه کار در آینده میکاهد. این تحقیق میتواند شروعی برای ايجاد و ثبت بانك مولدين شناسنامه‌دار قزل‌آلا در كشور و اجراي طرح بهگزيني و اصلاح نژاد مولدين قزل‌آلای رنگین کمان باشد.