چکیده
در سال‌های اخیر بروز بیماری ها روند تولید ماهیان سردآبی بویژه ماهی قزل الا را در کشور به مخاطره انداخته است. در عین حال تولید ماهیان عاری از بیماری (SPF) به عنوان یک راهکار از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد. تعداد 6 گروه آزمایشی در مرکز تحقیقات ماهیان سردآبی تنکابن از نظر رسیدگی جنسی مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه، پس از نگهداری پیش مولدین در یک دوره 4 ماهه تعداد 30 نمونه از هر یک از 6 گروه منتخب جداسازی و با استفاده از تخته بیومتری (سنجش طول) توزین شدند. به منظور ارزیابی روند رسیدگی جنسی نمونه‌ها پس از بیهوشی و کالبد شکافی تفکیک جنسیت شدند و بر اساس نر و ماده پس از توزین تخمدان و بیضه نمونه‌گیری از بافت گناد انجام پذیرفت. پارامترهایی محیطی نظیر اکسیژن محلول، دما و اسدیته همزمان در پروژه شاخص های پرورش ثابت نگه داشته شدند. نتایج نشان داد که روند رسیدگی جنسی در جنس ماده در تمامی گروه های آزمایشی وجود داشته ولی سرعت این روند بترتیب در مزرعه معروفی، ملک تبار و حدیدی از شتاب بیشتری برخوردار بوده است. شاخص‌های گنادو سوماتیک و هپاتوسوماتیک جنس ماده بترتیب در گروه های مربوط به مزرعه سرشار 2/2 درصد و 3/2 درصد در مزرعه ملک تبار ، 5/1 درصد و 9/3 درصد، در مزرعه معروفی 4/1 درصد و 9/3 درصد، در مزرعه فخاری درصد 8/1 و درصد 8/2، در مزرعه قربانی 8/1 درصد و 9/2 درصد و در مزرعه حدیدی 7/1 درصد و2 درصد بودند. روند تغییرات بافتی نیز در هر دو جنس معنی‌دار بوده است. این روند در خصوص مراحل رسیدگی اسپرم چندان معنی دار نبوده ولی در جنس ماده مطالعات هیستولوژیک حاکی از روند رشد تخمک ها از مرحله 3 به 4 جنسی در بهمن ماه در اکثر گروه‌های آزمایشی بوده است. با ارزیابی رسیدگی جنسی و بررسی ساختار تخمک و اسپرم در مولدین بهگزینی شده قزل آلای رنگین کمان می‌توان زمینه تکثیر ماهیان را در بهمن ماه لغایت اسفند ماه پیشنهاد نمود.