چکیده
مطالعات نشان داده است که بیشتر شکوفایی‌های جلبکی برای حاصل‌خیزی محیط‌های دریایی مفید می‌باشند ولی وقوع شکوفایی‌های ناشی از برخی از این جلبک‌های مضر بوده و شواهد جدید نشان داده است، به عنوان یک پدیده جهانی، تعداد و شدت آن در حال افزایش می‌باشد. از اینرو در صورت شکوفایی گسترده این گروه از جلبک‌های مضر در آبهای خلیج‌فارس و دریای عمان، دور از انتظار نخواهد بود تا صدمات جبران ناپذیری را بر ذخایر آبزیان (از طریق تولید سم، کاهش اکسیژن، تغذیه از تخم ماهی و تولیدکنندگان اولیه) و اکوسیستم آبی وارد نموده و جامعه صیادی را با مشکل جدی مواجه نماید. هدف از این طرح پژوهشی در قدم نخست جداسازی، کشت و تعیین پارامترهای موثر بر رشد و شكوفايي‌های مضر جلبکی، تعیین میزان رشد و بقای پست‌لارو میگوی وانامی در تراکم‌های مختلف این جلبک و همچنین مناسب‌ترین، مطمئن‌ترین و موثرترین راهکارهای کنترل شکوفایی اين گروه از فيتوپلانكتون‌ها (كنترل فيزيكي و شيميايي) بوده است. به منظورتعیین پارامترهای بهینه رشد بر شکوفایی جلبکی مضر با توجه به ویژگی خاص هرگونه، نمونه‌برداری از آبهای ساحلی منطقه بندرعباس، جزایر هنگام و قشم (مناطقی که شکوفایی این گونه رخ داده) با استفاده از ظرف‌های نمونه‌بردار تمیز و در بازه زمانی اردیبهشت 1391 تا خردادماه 1394صورت گرفت. نمونه‌ها از خلال تور پلانكتون 100 ميكرون عبور داده شده تا مواد زائد از نمونه جدا گردد. سپس نمونه‌ها را به بطری‌های 1 لیتری محتوی آب دریای فیلتر شده ریخته و تحت شرايط خنک به آزمایشگاه کشت فیتوپلانکتون پژوهشکده اکولوژی خلیج‌فارس و دریای عمان انتقال و در آب دریای فیلترشده آداپته گردید. در آزمايشگاه برخی از نمونه‌ها با استفاده از ویژگی نورگرایی مثبت جداسازی و خالص و به کمک محیط کشت‌های تغییر یافته F/2 با تیمارهای مختلف شوری 30، 32 و ppt 35، دمایی 20، 23، 26 و ºC28 و نوری 35 ، 70 و µmol m-2 s-1 90 کشت گردید. در این بررسی 3 گونه از دینوفلاژلا که شکوفایی‌هایی را در مناطق مورد مطالعه ایجاد نمودند شناسایی گردیدند. گونه نخست دینوفلاژلا تحت نام Noctiluca scintillans شناسایی گردید. این گونه در محیط کشت تغییر یافته F (F/2 و F/4) و در غالب تیمارهای مورد بررسی قرار گرفت که فقط در محیط کشت F/4، شوری ppt 32، درجه حرارت ºC 25 و 13-11 ساعت (روشنایی - تاریکی) در طی چندین جابجایی به مدت 4 ماه زنده ماندند. گونه دیگر داینوفلاژلای Protoperidinium quinquecorne بوده که شکوفایی‌های مقطعی را بدنبال داشته که امکان خالص‌سازی آن در محیط کشت های مرسوم و تغییر یافته فراهم نگردید. گونه دیگری که شکوفایی‌های پراکنده‌ای را در مناطق ساحلی استان هرمزگان ایجاد نموده و امکان خالص‌سازی آن فراهم گردید دینوفلاژلای Cochlodinium polykrikoides بوده است. نتایج نشان داده است که بهترین محیط کشت جهت تولید انبوه این جلبک، محیط کشت 2A، شوری ppt 32، درجه‌حرارت ºC 26 و شدت نور µmol m-2 s-1 90 با 13 ساعت تاریکی و 11 ساعت روشنایی بدست آمده است. تراکم سلولهای جلبکی درارلن های 5 لیتری به تراکم تقريبي 6/1 ميليون سلول در ليتر و شامل زنجیره‌های 12-2 تایی و گاهاً 16 تایی رسیده است. نتایج بدست آمده نشان داد که در صورت فراهم بودن شرایط مناسب، شکوفایی این جلبک از روز 8 شروع و تا روز 24 دوره پرورش ادامه خواهد یافت. تراکم سلولی این دینوفلاژلا در ارلن‌های 5 لیتری به 6/1 ميليون سلول در ليتر و شامل زنجیره‌های 12-2 تایی و گاهاً 16 تایی رسیده است. نتایج بدست آمده نشان داد که در صورت فراهم بودن شرایط مناسب، شکوفایی این دینوفلاژلا از روز 8 شروع و تا روز 24 دوره پرورش ادامه خواهد یافت. به منظور بررسی مناسب‌ترین، مطمئن‌ترین و موثرترین راهکار کنترل شکوفایی، از روش فیزیکی (خاک رس با غلظت‌های 5/0 ، 1، 2، 4 و 10 گرم در لیتر) استفاده گردید. نتایج حاصل از کنترل از طریق فیزیکی نشان داده است که استفاده از دوغاب خاک رس در غلظت 4 و10 گرم در لیتر بطور کارایی سبب جلوگیری از رشد جلبک C.polykrikoides گردیده و درصد کارایی حذف سلولهای جلبکی با استفاده از دوغاب خاک رس بعد از گذشت 24 ساعت 99 درصد بدست آمد. همچنین نتایج حاصل از استفاده روش فیزیکی دوغاب خاک رس بر روی گونه P. quinquecorneنشان داد که دوغاب خاک رس در غلظت 4 و10 گرم در لیتر به ترتیب سبب کاهش سلولهای جلبکی پس از گذشت 24 ساعت با کارایی 99٪ گردیده است. از اینرو استفاده از دوغاب خاک رس می تواند به عنوان راهکاری مناسب برای کنترل HABS در آبهای ساحلی خلیج فارس کارایی لازم را داشته باشد. به منظور بررسی اثر تراکم‌های مختلف جلبك‌های مضر بر رشد و بقای پست لارو میگوی وانامي، پست لاروهای میگو به مدت 6 هفته در معرض تراکم های مختلف دینوفلاژلای C. polykrikoides (200000، 500000، 600000 و 2000000 سلول بر لیتر) در شرایط پرورش در آکواریوم در آزمایشگاه قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که اختلاف معنی‌داری در میزان رشد و بازماندگی بچه میگوها در طی دوره پرورش در تراکم‌های مختلف دینوفلاژلای C. polykrikoides مشاهده نگردیده است و پست لارو میگو در حضور دینوفلاژلای C. polykrikoides به خوبی رشد نموده است.