چكيده
منطقه جنوب شرق دریای خزر(منطقه گهرباران) با دارا بودن ذخایر ارزشمند زیستی گياهي و جانوري، تنوع ماهیان اقتصادی و بخصوص ذخایر منحصربفرد ماهیان خاویاری و همچنین ذخایر غیرزیستی نظیر منابع نفت و گاز و نیز ترانزيت كالا از طریق بندرامیرآباد به منطقه آسياي ميانه، از نظر بررسی شرایط اکولوژیک منطقه در راستای اجرای پروژه دارای ضرورت بسیاری می باشد. هدف از این مطالعه تعیین ترکیب گونه ای ، پراکنش زمانی و مکانی پلانكتون‌ها و ماهیان اين منطقه مي‌باشد. نمونه برداری پلانكتون از اعماق مختلف (5، 10 و 15 متر)انجام شد. نمونه‌برداري فيتوپلانكتون به وسیله روتنر و نمونه‌برداري زوپلانكتون توسط تور نمونه برداري با چشمه 100 ميكرون انجام گرفت. نمونه برداري ماهيان بطور ماهانه و طی ماه های آذر 1392 الی تیر 1393 انجام شد.از دام گوشگير منوفلامنت استفاده شد. در اين مطالعه مجموعا 130 گونه فيتوپلانكتون از 7 شاخه Bacillariophyta (60 گونه)، Cyanophyta(گونه 22)، Pyrrophyta(23 گونه)، Chlorophyta (14 گونه)، Euglnophyta(9 گونه)، Haptophyta(1 گونه) و Chrysophyta(1 گونه) و 24 گونه زوپلانكتون از شاخه هاي Copepoda(5 گونه)، Rotatoria (7 گونه)، porotozoa (3 گونه)، Cladocera (9 گونه) و Meroplankton (2 گونه) Cypris Balanus و Lamellibranchiate larvae از لارو دو کفه اي ها و256 عدد ماهي Acipenser persicus با 5 عدد، Alosa braschnikowi 71 عدد، Alosa caspia 40 عدد، Benthophilius lipidus 1 عدد، Cluponella cultriventris 72 عدد، Cyprinus carpio 1 عدد، Liza saliens 15 عدد، Neogobius bathybius 1 عدد، Neogobius caspia 5 عدد، Neogobius flauviatilis19 عدد، Neogobius gorlab 6 عدد، Rutilus kutum 14 عدد، Rutilus rutilus 2 عدد، Vimba vimba 4 عددمشاهده شد. شرايط مختلف اكولوژيك، نيازها و روابط غذايي موجودات و سازگاري‌هاي آنها با محيط زيست، ميزان تراكم و پراكنش گونه‌هاي مختلف فيتوپلانكتون، زوپلانكتون و ماهي را مشخص مي‌نمايد. همچنين درياي خزر به‌دلیل نوع گونه¬هاي زيستي و تعداد گونه¬هاي بومي (42%) علاوه بر شانه دار مورد تهاجم گونه های دیگری نیر قرار گرفت که از اثرات آن حضور گونه Gloeotrichia echinulata را مي توان نام برد و در نتيجه هم اکنون و یا در آینده گونه هاي بيشتري مشاهده و مورد شناسايي قرار خواهند گرفت بیشتر مورد توجه قرار خواهد گرفت. همجنين گونهPsedo-nitzschia seriata كه توانایی تولید دومیک اسید را دارد و می تواند براي آبزیان و حتی انسان عامل بیماري زاي خطرناك باشد در منطقه گهرباران حضور داشت. اين موضوع براي ماهيان حوضه جنوبي درياي خزر قابل بررسي بوده و پراكنش اغلب گونه‌ها تابع شرايط اكولوژيك آن منطقه مي‌باشد. فراوانی دو گونه ماهي سفيد و كفال ماهيان در در منطقه گهرباران بيشتر از كل درياي خزر بوده و از طرفي غالب فيتوپلانكتون‌هاي اين منطقه Bacillariophyta و زوپلانكتون غالب آن نيز Copepoda است كه نشان دهنده خوش خوراك بودن این شاخه های پلانکتون مي‌باشد و با تغییر عوامل مختلف از جمله میزان متفاوت دریافت انرژي خورشید و در نتیجه درجه حرارت و جریان هاي آبی می تواند باعث بروز تفاوت هاي فصلی در تراکم شاخه Bacillariophyta و نیز Copepoda گردد و بنابراین یکی از فاکتورهاي بسیار مهم فصل است و در فصل زمستان که چرخش هاي آبی این اکوسیستم افزایش می یابد، موجب افزایش مواد غذایی و حرکت آن از کف به ستون آب می گردد و در نتیجه افزایش سیلیس در سطوح مختلف آبی مي‌تواند بر تغذيه ماهيان اثر گذارد.