چکیده
در اين تحقيق وضعیت رشد، پراکنش و فراوانی خیار دریایی در سواحل جزر و مدی استان بوشهر مورد بررسی قرار گرفته است. نمونه برداري در ماه هاي آبان و آذر (پائيز) و اسفند (زمستان) 1396، در سواحل شهرستان بوشهر (محدوده ˝27 ΄54 ˚28 شمالي و ˝13 ΄49 ˚50 شرقي)، هليله (محدوده ˝25 ΄50 ˚28 شمالي و ˝22 ΄52 ˚50 شرقي)، گلستان (محدوده ˝24 ΄14 ˚28 شمالي و ˝45 ΄16 ˚51 شرقي) و دیر (محدوده ˝19 ΄47 ˚27 شمالي و˝19 ΄54 ˚51 شرقي) انجام گرفت. نمونه برداری در زمان جزر کامل پس از تعیین و تقسيم بندي منطقه به ترانسكت ها، نمونه هاي خيار دريايي در هر ترانسكت به فاصله 2 متري از هر طرف شمارش شدند. طول و وزن تعدادی از نمونه ها در دو منطقه سواحل دير و شهرستان بوشهر كه تعداد نمونه ها بيش از سواحل ديگر بود اندازه گيري شد. فراوانی، رشد طولی و وزنی و ضریب چاقی نمونه ها نیز محاسبه گردید. در اين تحقيق يك گونه خيار دريايي نام علمي Holothoria parva در سواحل جزر و مدی استان بوشهر شناسایی گرديد. بيشترين ميزان تراكم این گونه در سواحل دير در پائیز و زمستان به ترتیب 5 و 9 عدد در 100 متر مربع، در بوشهر 5/3 و 5/1 عدد و در سواحل گلستان 5/. و 2/. عدد در هر 100 متر مربع محاسبه گرديد. ميانگين گروه هاي طولی در سواحل دير در فصل پائيز (2/22±) 7/78 میلی متر و وزنی (7/9±) 4/16 گرم بود. میانگین طول و وزن ثبت شده در فصل پائیز در سواحل بوشهر به ترتیب (7/25±) 1/102 میلی متر و (3/15±) 3/36 گرم بود. در فصل زمستان میانگین طول و وزن در سواحل دیر به ترتیب (4/29±) 102 میلی متر و وزنی (8/9±) 19 گرم و در شهرستان بوشهر (5/30±) 6/104 میلی متر و وزنی ((2/11±) 32 گرم بود.بود. حداقل و حداکثر طول و وزن ثبت شده در این فصل به ترتیب در دیر 55 و 190 میلی متر و 6 و 48 گرم و در بوشهر 66 . 177 میلی متر و 11 و 48 گرم بود. ميانگين طول و وزن كل نمونه ها در پائیز به ترتيب (3/26±) 3/88 میلی متر و (8/15±) 7/24 گرم بود. در اين منطقه كوچكترين نمونه طولي و وزنی به ترتيب 40 ميلي متر و 10 گرم و بزرگترين طول و وزن مشاهده شده به ترتيب180 ميلي متر و 80 گرم بود. ضريب چاقي در فصل پائیز در سواحل بوشهر 41/3 و در دیر 36/3 بود. در فصل زمستان ضریب چاقی در بوشهر و دیر بترتیب 79/2 و 79/1 بود. در هر دو ساحل دیر و بوشهر بیشترین درصد رسوبات بستر شامل سیلت و رس می باشد (86-70 درصد) و کمترین درصد (6-3 درصد) رسوبات بستر محیط زیست آبزی شامل ماسه می باشد. بر اساس نتایج این تحقیق تعداد گونه های منطقه جزر و مدی خیار دریایی تنها شامل یک گونه بود و تراکم آن تنها در دو ساحل جزر و مدی منطقه دیده شد، که نشان دهنده تنوع گونه ای پائین این آبزی در سواحل بوشهر است. بر این اساس این آبزی بایستی به شکل خاص مورد حفاظت قرار گیرد. شناسایی سواحلی که مساعد بازسازی ذخایر خیار دریایی بوده و تکثیر و رهاسازی نوزادان گونه مطالعه شده در سواحل استان بوشهر جهت افزایش ذخیره و تنوع گونه ای این آبزی قابل بررسی می باشد.