چکیده
این مطالعه در سه مرحله عملیاتی مختلف انجام شد. در مرحله اول بررسی تفاوتهای شاخص بلوغ بین جمعیتهای مختلف کپور تاتا مجارستان، خوشحال (شمال ایران)، ران (با منشاء چین) با اندازه‌‌گیری تغییرات هورمون‌‌های جنسی استروژن (E2)، تستسترون (T) و 11-کتوتستوسترون (11-KT)، تغییرات گنادی (بافت‌‌شناسی بیضه و تخمدان)، شاخصهای گنادوسوماتیک و هپاتوسوماتیک، شاخصهای بیوشیمیایی سرم خون (تری‌‌گلیسرید، کلسترول، گلوکز و پروتئین) و سنجش بیان دو ژن Igf3-a و Igf3-b در گنادها انجام شد. مرحله دوم با تکثیر مولدین جمعیتهای مختلف کپور تاتا مجارستان، خوشحال (شمال ایران)، ران (با منشاء چین) و بومی استان و مقایسه بین و درون هر جمعیت (بین شاهد و منتخب) با اندازه‌‌گیری شاخصهای تولیدمثلی جنس نر با ارزیابی کیفیت اسپرم (اسپرماتوکریت، تراکم اسپرم، درصد اسپرم متحرک و طول دوره تحرک اسپرم)، ارزیابی شاخصهای تولیدمثلی جنس ماده (هم‌‌آوری کاری و نسبی، قطر تخمک و تخم، نرخ لقاح و نرخ تخم چشم زده، نرخ بازماندگی لارو، اندازه لارو پس از خروج از تخم) صورت پذیرفت. در مرحله سوم، شاخصهای رشد و تغذیه‌‌ای بین نتاج حاصل از تکثیر جمعیتهای مختلف کپور تاتا مجارستان، خوشحال (شمال ایران)، ران (چینی) و بومی استان و مقایسه بین و درون هر جمعیت (بین شاهد و منتخب) با اندازه‌‌گیری درصد بازماندگی بچه ماهی، رشد طولی و وزنی، نرخ رشد ویژه، رشد روزانه، درصد افزایش وزن بدن، فاکتور وضعیت،ضریب تبدیل غذایی و تغییرات مرتبط با شکل بدن بررسی و مقایسه شد. نتایج نشان دادکه رفتار جنسی جمعیت چینی متفاوت از دو جمعیت دیگر تاتا و شمال ایران است. جمعیت چینی دارای بلوغ زودرس، اسپرم ریزی فعال در کل سال و دوبار تخم ریزی در سال است. درحالی‌‌که، وزن و طول نهایی بدن در جمعیت شمال ایران از سایر جمعیت‌‌ها پیشی می‌‌گیرد، درصد افزایش وزن بدن، نرخ رشد ویژه و نرخ بازماندگی بچه ماهی در جمعیت چینی بالاتر است. با وجود هم‌‌آوری بالا در جمعیت بومی، کمترین اندازه قطر تخم، نرخ بازماندگی لارو و بچه ماهی و بالاترین درصد ضریب تبدیل غذایی را داراست. همچنین، انتخاب مولدین بزرگتر بر شاخصهای تولیدمثل درون جمعیت‌‌ها و میزان بقای لاروی در نسل F2 تأثیری نداشت. با این حال، اندازه لارو را بهبود بخشید. به علاوه، نتایج حاکی از آن بود که جمعیتهای تاتا مجارستان، شمال ایران و بومی استان به شکل بسیار مشخصی از یک الگوی ریختی پیروی می‌‌کنند و همگی دارای ارتفاع بدن بالا و شکل بشقابی هستند. از سوی دیگر جمعیت کپورهای معمولی چینی بدنی کشیده‌‌تر و با ارتفاع کمتری دارند. انتخاب مولد برتر از نظر اندازه بر شکل بدن نتاج بیشتر از شاخصهای رشد و تکثیر موثر است. با انتخاب مولدین بزرگتر در جمعیت چینی، اندازه ساقه دمی به شکل معنی‌‌داری در نتاج نمونه منتخب بزرگتر از نتاج نمونه شاهد شده است، اما اندازه بزرگتر ساقه دمی با اندازه کوچکتر تنه در جمعیت چینی منتخب روبرو شده است. هرچند، کاهش معنی‌‌دار اندازه سر در نتاج نمونه منتخب چینی نسبت به شاهد به وضوح مشخص است. در جمعیت تاتا مجارستان و شمال ایران، اندازه ساقه دمی بین نتاج نمونه شاهد و منتخب تفاوت معنی‌‌داری ندارد. جالب آنکه در جمعیت تاتا انتخاب ماهی بزرگتر به عنوان مولد منجر به افزایش اندازه سر در نتاج نمونه منتخب شده و برعکس طول تنه را کاهش داده است. اما در جمعیت شمال ایران، به شکل رضایتمندانه‌‌ای به ترتیب اندازه سر و اندازه تنه در نتاج منتخب نسبت به شاهد با کاهش و افزایش همراه بوده است. بیشترین و کمترین ارتفاع بدن به‌‌طور معنی‌‌دار به ترتیب متعلق به جمعیت شمال ایران (شاهد و منتخب) و چینی شاهد است. نتاج نمونه منتخب در هر دو جمعیت تاتا و چینی ارتفاع بدن بزرگتری نسبت به نمونه شاهد خود دارند. درحالی‌‌که، کمترین مساحت تنه محاسبه شده متعلق به دو جمعیت بومی خوزستان و چینی شاهد است، بیشترین مقدار آن در جمعیت شمال ایران (منتخب و شاهد) به‌‌دست آمد که بر کیفیت و بازدهی فیله آن بسیار موثر است. از آنجایی‌‌که جمعیت شمال ایران بهترین نتیجه را در پرورش با توجه به سازگاری با اقلیم ایران از خود بروز داده است و جمعیت چینی نیز از نظر شاخصهای تکثیر بهترین عملکرد را داشته است، پیشنهاد می‌‌شود روند به‌‌گزینی تنها در دو جمعیت چینی و شمال ایران ادامه یابد. همچنین، جمعیت چینی و خوشحال به ترتیب در شاخصهای تولید مثلی جنس نر و ماده بهترین عملکرد را داشتند و ارزش آن را دارد که دورگه گیری بین این دو جمعیت را در نظر داشته باشیم.