چکیده
در جهان، رودخانه‌ها تحت تنش انسانی فوق‌العاده ای ناشی از تغییرات کاربری اراضی (اراضی متراکم کشاورزی) و مقررات حاکم بر آن قرار گرفته است. همچنین به دلیل صنایع و فاضلاب شهری که باعث کاهش شدید تنوع زیستی آب شیرین در سراسر جهان شده است، کیفیت آب به طور گسترده ای کاهش یافته است. ویژگی‌های زیستگاه و وجود و عدم وجود گونه‌های خاص نشان می‌دهد که متغیرهای زیستگاه از جمله رژیم‌های جریان رودخانه نقش مهمی در حفظ غنای آنها ایفا می‌کنند. عواملی که بر مهاجرت ماهیان به رودخانه تأثیر می‌گذارند شامل حجم ورودی آب، دمای آب، سرعت آب، پلکان ماهی رو، اندازه ماهی، سازگاری ماهی، نور، کیفیت آب/آلودگی، زمان در فصل، و استرس صید و رسیدگی است. در این مطالعه عوامل فیزیکی، شیمیایی آب رودخانه تجن که زیستگاه ماهیان مختلف بوده و رهاسازی برخی ماهیان اقتصادی دریای خزر در آن صورت می گیرد در 7 ایستگاه طی سال 1401 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تغییرات پارامترهای محیطی فیزیکی و شیمیایی دمای آب، pH، هدایت الکتریکی، کل موادجامد معلق، کدورت، اکسیژن محلول، اکسیژن خواهی بیوشیمیایی، اکسیژن خواهی شیمیایی، آمونیم، نیتریت، نیترات، فسفات، شاخص کیفیت آب و شاخص جامع آلودگی به ترتیب برابر 00/32-50/14 درجه سانتیگراد، 48/6-24/12، 10020-562 میکروزیمنس بر سانتیمتر، 71/185-35/2 میگروگرم بر لیتر، 0/328-8/1 NTU، 11/14-01/1، 05/16-58/0، 21/50-39/2، 028/1-020/0، 771/0-005/0، 56/58-49/0، 610/1-010/0 میلی گرم بر لیتر، 0/75-0/17 و 33/7-20/1 ثبت گردید. براساس آزمون مولفه اصلی متغیرهای اکسیژن خواهی بیوشیمیایی، نیتریت، نیترات و فسفات در مولفه اول بوده که دارای اهمیت بیشتری در رودخانه تجن می باشد. همچنین براساس آزمون رگرسیون گام به گام شاخص کیفیت آب موثرترین متغیر اکسیژن خواهی بیوشیمیایی، کدورت و فسفات ثبت گردید و طبق شاخص جامع آلودگی، کیفیت آب این رودخانه به متغیرهای فسفر، فسفات و نیتریت وابسته بوده است. براساس پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و همچنین شاخص های مختلف کاربری آب رودخانه تجن برای زیست ماهیان و رهاسازی بسیار مناسب و مطلوب نیست و از میان هفت ایستگاه منتخب نمونه برداری، ایستگاه 1 مناسب تر بوده است.