چکیده
ذخایر ماهیان سطح زی ریز (ساردین و موتو ماهیان) علاوه بر نقش اکولوژیک بسیار مهم در اکوسیستم دریایی به عنوان غذای سایر آبزیان، نقش بسیار مهمی نیز در معیشت و اشتغال پایدار در مناطق ساحل نشین به عهده دارند. در این گزارش ابتدا به تشریح وضعیت بهره برداری از ذخایر ماهیان سطح زی ریز در آبهای خلیج فارس و دریای عمان پرداخته شده است، سپس با توجه به اهمیت اقتصادی و جایگاه اکولوژیک این آبزیان، مشکلات فرا راه بهره برداری از این ذخایر مورد بررسی قرار گرفته است. این گزارش مشخص کرد که تغییرات محیطی و چرخههای طبیعی باعث نوسانات شدید در جمعیت ماهیان سطح زی ریز میشود که پیشبینی آنها دشوار است. افزایش بیرویه تعداد شناورهای صیادی، استفاده از تجهیزات غیرمجاز و عدم رعایت قوانین صید، ذخایر را در معرض خطر جدی قرار داده است. همچنین مطالعات علمی در مورد این ماهیان به اندازه کافی جامع و مستمر نیست و برآوردهای موجود نیز با ابهاماتی همراه است. نبود یک برنامه مدیریتی جامع و مبتنی بر علم برای بهرهبرداری پایدار از این ذخایر، یکی از چالشهای اصلی است. نبود زیرساختهای مناسب برای فرآوری و ارزش افزوده محصولات صیادی و همچنین تقاضای کم بازار برای این نوع ماهیان، از دیگر مشکلات است. پیامدهای حاصل از این مشکلات می تواند بصورت کاهش شدید ذخایر بروز کند که ادامه روند فعلی منجر به کاهش شدید ذخایر و در نهایت فروپاشی آنها خواهد شد. کاهش ذخایر، به دنبال خود کاهش درآمد صیادان و مشکلات اقتصادی در مناطق ساحلی را به همراه خواهد داشت. همچنین کاهش جمعیت ماهیان سطح زی ریز، به عنوان یکی از گونههای کلیدی در زنجیره غذایی، بر کل اکوسیستم دریایی تأثیر منفی خواهد گذاشت. ازجمله پیشنهادات برای بهبود وضعیت ذخایر ماهیان سطح زی ریز کاهش تلاش صیادی، رعایت میزان مجاز صید سالانه در مدیریت ماهیگیری، رعایت تقویم فصل صید و ممنوعیت صید در فصل تخمریزی این ماهیان فرصت لازم را برای یازسازی ذخایر خواهد داد. از طرفی برای کاهش صید ضمنی و آسیب به زیستگاههای دریایی استفاده از ابزارهای صیادی استاندارد توصیه می گردد. ایجاد صنایع فرآوری برای تولید محصولات متنوع با ارزش افزوده بالا از دیگر راهکارهای افزایش کیفیت محصول نهایی و تامین درامد ماهیگیران محسوب می شود. تدوین یک برنامه جامع با مشارکت تمامی ذینفعان، برای مدیریت پایدار ذخایر ماهیان سطح زی ریز و همچنین برنامه ریزی برای همکاری با کشورهای همسایه برای مدیریت مشترک ذخایر مهاجر توصیه می گردد. برای جلوگیری از نابودی ذخایر ماهیان سطح زی ریز و حفظ آنها برای نسلهای آینده، اتخاذ اقدامات فوری و جدی بر اساس پیشنهادات ارائه شده ضروری است.