چکیده
در این گزارش تحلیلی وضعیت تلفات و ضایعات آبزیان در مراحل مختلف از صید تا سفره بر اساس منابع علمی بین الملی و همچنین پتانسیلها و چالشهای بهره برداری از اضافات و دورریزی های ناشی از فرآوری آبزیان با تمرکز بر تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی مورد بررسی قرار گرفته است . هدف این گزارش تحلیل وضعیت تلفات و ضایعات آبزیان ، روش های کاهش ، بهره برداری بهینه و اقتصادی و تولید محصولات با ارزش افزوده از آنها است. بدین منظور مطالعها جامعی از وضعیت و علل وقوع ضایعات و تلفات آبزیان در هریک از مراحل زنجیره ارزش ، انواع مواد خام باقیمانده ناشی از فرآوری آبزیان از قبیل پوست، استخوان، فلس و سایر اجزای ماهی و تأثیرات آنها در صنایع مختلف مانند داروسازی، کشاورزی و صنایع غذایی انجام شد. نتایج بررسی ها نشان داد که ضایعات و تلفات در مراحل مختلف زنجیره ارزش از تولید اولیه، پس از تولید ، فرآوری ، توزیع و مصرف رخ میدهد. که در هرمرحله مقدار تلفات و ضایعات مختلف و بسته به عوامل مختلف متفاوت است مثلا در بخش شیلات، شیوه صید، روش آبزی پروری، عملیات پس از برداشت، هندلینگ ، شرایط تخیله محصول، زنجیره سرد، شرایط خرده فروشی ، توزیع، حمل ونقل، نوع فرآوری، آماده سازی، عرضه و فرهنگ مصرف متفاوت است. بازیافت زائدات آبزیان میتواند به کاهش آلودگی زیستمحیطی، کاهش فشار بر منابع دریایی و ایجاد ارزش افزوده در صنایع مختلف منجر شود. همچنین، این فرآیند به ایجاد فرصتهای شغلی و بهبود اقتصادی در جوامع ساحلی و محلی کمک میکند. در ایران، با توجه به تولیدات سالانه شیلاتی و ظرفیتهای بالقوه در صنایع شیلاتی، استفاده از زائدات آبزیان میتواند به عنوان یک فرصت اقتصادی مهم شناخته شود. با این حال، چالشهایی مانند کمبود زیرساختها، محدودیتهای فناوری و سیاستهای ناکافی وجود دارد که مانع از بهرهبرداری کامل از این پتانسیلها میشود. پیشنهادات این گزارش شامل توسعه فناوریهای نوین، ایجاد زیرساختهای مناسب، افزایش آگاهی جوامع محلی و حمایتهای دولتی است. این گزارش همچنین تأکید دارد که با توجه به ظرفیتهای ایران، همکاریهای بینالمللی میتواند به بهرهبرداری مؤثرتر از زائدات آبزیان و ارتقای پایداری اقتصادی و زیستمحیطی در این کشور کمک کند.