چکیده
به منظور بررسی اثر جایگزینی کنجاله سویا با کنجاله کلزا بر کارایی رشد، ترکیب بیوشیمیایی لاشه، فیله، خصوصیات بیوشیمیایی سرم، بازده تغذیه، قابلیت هضم و جذب خوراک، ساختار بافت روده و کبد ماهیان کپور معمولی (Cyprinus carpio) انگشت قد تحقیقی به مدت 90 روز انجام شد. در جیرههای غذایی با سطح پروتئین خام (30 درصد) ، چربی خام (7 درصد) و فیبرخام (8 درصد) یکسان کنجاله کلزا در سطوح 0 ، 20، 40، 60، 80 و 100 درصد، جایگزین کنجاله سویا شد. ماهیان کپور معمولی انگشت قد با وزن اولیه 13/0 ± 43/13 گرم با تراکم 30 عدد به طور تصادفی در 18 مخزن 300 لیتری پلی اتیلن مدور توزیع شدند. در پایان دوره پرورش، بقاءي ماهیان از 95 تا 100 درصد متغیر بود. وزن نهایی، درصد وزنگيري، نرخ رشد ويژه، نرخ رشد روزانه در تیمار 40 درصد به طور معنی دار بیشتر از تیمار 100 درصد جایگزینی بود. درصد وزنگیری در تیمار 40 درصد به طور معنی دار بیشتر از تیمار شاهد و در تیمار شاهد به طور معنیدار بیشتر از تیمار 100 درصد جایگزینی بود. شاخص احشایی، شاخص کبدی، ضریب چاقی و شاخص طول نسبی روده، ترکیبات بیوشیمیایی کل بدن و فیله، میزان اسیدهای آمینه ضروری آرژنين، ترئونين، هيستيدين، ايزولوسين، لیزین، متیونین، فنيلآلانين، والين و جمع کل اسیدهای آمینه ضروری، بین تیمارهای آزمایشی اختلاف معنیدار نشان نداد. ميزان غذاي داده شده براساس اشتهای ماهی، غذای كسب شده، ضريب تبديل غذايي و ضريب بازده پروتئين، بازده تثبیت نیتروژن و میزان هدرروی نیتروژن، بین تيمارهاي آزمایشی اختلاف معنیدار نشان نداد. بازده تثبیت چربی، در تیمار 100 درصد جایگزینی و قابلیت هضم پذیری چربی و فعالیت آنزیم لیپاز گوارشی در تیمار 80 درصد به طور معنی بیشتر از سایر تیمارها بود. بازده تثبيت اسیدهای آمینه آرژنين، هيستيدين، متيونين، سیستئین، لیزین، والین، ایزولوسین، فنیل آلانین، اسیدگلوتامیک، سرین، مجموع اسیدهای آمینه ضروری و مجموع اسیدهای آمینه غیر ضروری کل بدن ماهی در تيمار برپایه کنجاله سویا از تيمارهاي حاوی پودر کنجاله کلزا كمتر بود. بر اساس رگرسیون درجه دوم بالاترين ميزان بازده تثبیت متیونین، سیستئین، آرژنین، والین، ایزولوسین، فنیل آلانین، تیروزین کل بدن ماهی در سطوح 80 تا 100 درصد جایگزینی کنجاله سویا تامین گردید. قابلیت هضم پذیری ظاهری ماده خشک و پروتئین بدون اختلاف معنیدار در تیمارهای حاوی کلزا بیشتر از تیمار برپایه کنجاله سویا بود. ميزان فعاليت آنزيم تريپسين و کیموتریپسین با افزایش جایگزینی کنجاله سویا با کلزا افزایش یافت. بیشترین میزان فعالیت آنزیم تریپسین و کیموتریپسین به ترتیب در تیمار 100 درصد و تیمارهای 80 و 100 درصد به طور معنی دار نسبت به تیمار برپایه کنجاله سویا مشاهده شد. فعالیت آلفاآمیلاز در تیمارهای 40 و 60 درصد و فسفاتاز قلیایی در تیمارهای برپایه کنجاله کلزا و سویا به طور معنی دار بیشتر از سایر تیمارها بود. در تیمار 80 درصد به طور معنیدار حداقل درجه تغییر بافتی کبد و در تیمارهای 80 و 100 درصد جایگزینی حداقل قطر سلولهای کبدی مشاهده شد. بالاترین قطر روده در تیمار 40 درصد به طور معنیدار نسبت به تیمار 100 درصد ثبت شد. بیشترین ارتفاع پرز روده در تیمار 40 درصد بدون اختلاف معنیدار با تیمارهای شاهد و 60 درصد جایگزینی، به طور معنیدار نسبت به سایر تیمارها بود. کمترین میزان ارتفاع پرز روده در تیمار 100 درصد جایگزینی نسبت به سایر تیمارها ثبت گردید. شاخصهای سرمی آلبومین، گلبولین، پروتئین کل، کلسترول کل، تری گلیسرید، لیپوپروتئین با چگالی بالا، لیپوپروتئین با چگالی کم، آسپارتات آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز، فسفاتاز قلیایی، میزان کمپلمان سرمی در تيمارهای آزمایشی اختلاف معنیدار نشان ندادند. نتایج حاصل از 90 روز مطالعه نشان داد، میزان تثبیت مواد مغذی در لاشه و در نهایت کارایی رشد در ترکیب دو منبع پروتئین گیاهی در جیره غذایی ماهی کپور معمولی (C. carpio) در سطح 40 تا 60 درصد جایگزینی به ترتیب می تواند موجب بهبود کارایی رشد و تغذیه در این گونه شود. با توجه به عدم تاثیر منفی بر کارایی رشد، بازده مواد مغذی، شاخصهای فیزیولوژیکی و سلامتی سطح بهینه جایگزینی 80 درصد کنجاله سویا با کنجاله کلزا در جیره فرموله شده کپور معمولی انگشت قد پیشنهاد میگردد.