چکیده
هدف این مطالعه تجزیهوتحلیل ساختار جمعیت و بررسی تنوع و تمایز ژنتیکی و مولدین باس دریایی آسیایی (Lates calcarifer) (سه ذخیره وارد شده به ایستگاه تحقیقات ماهیان دریایی بندر امام خمینی در سه سال مختلف به نام 96، 98 و 99 در این تحقیق،) در 12 جایگاه ژنی ریزماهواره بود. نشانگرهای ریزماهواره با فلورسنس نشاندار شدند و قطعات دی اِن اِی با دستگاه خودکار تجزیهوتحلیل بر پایه الکتروفورز موئین با دقت بالا تجزیه تحلیل شدند. نتایج بیانگر آن بود که همه نشانگرها در همه جمعیتها چندشکل هستند میانگین آللی مقدار 5/18 آلل به ازای هر جایگاه در کل ذخایر (مجموع سه جمعیت 96، 98 و 99) به دست آمد. نزدیک به نیمی (%49) از 65 آللهای منحصر به فرد در جمعیت 99 مشخص شد. همچنین، جایگاه Lca137 بهطور انحصاری در ذخیره 99 دو آلل منحصر به فرد داشت. در کل جمعیتها، میانگین آللی مشاهده شده (Na) و آلل موثر (Ne) و شاخص تنوع شانون (I) به ترتیب 341/0±25/6 و 244/0±221/4 و 060/0 ± 54/1 بود. میانگین هتروزیگوسیتی مشاهده شده (Ho) در مجموع سه ذخیره 040/±0 732/0 بهدست آمد که با مقدار هتروزیگوسیتی قابل انتظار (He) (016/±0 733/0) همخوانی داشت. بهترتیب، بیشترین تعداد آلل مشاهده شده (Na) 699/0±0 5/7 و آلل مؤثر (Ne) 485/±0 021/5 و شاخص شانون (I) 108/0 ± 723/1 در ذخیره 99 و کمترین در ذخیره 96 با مقادیر512/0± 333/5 ، 379/0 ± 666/3 و 095/0±0 395/1 مشاهده شد. در ذخیره 98، مقدار Na و Ne به ترتیب، 417/0± 917/5 و 313/±0 975/3 مشخص شد. بیشترین و کمترین هتروزیگوسیتی مشاهده شده به ترتیب در ذخیره 98 (075/±0 787/0) و ذخیره 96 (073/±0 675/0) محاسبه شد. مقدار شاخص F که بیانگر همخونی است در هر سه ذخیره بسیار پایین بود و حتی مقدار آن در ذخیره 98 منفی (069/0-) شد. بیشترین و کمترین فراوانی آللی به ترتیب در ذخیره 99 با تعداد کل 99 آلل و ذخیره 96 با تعداد 64 آلل مشخص شد. جایگاه Lca063 با تعداد 26 آلل چندشکلترین جایگاه و Lca074 با تعداد 11 آلل کمترین مقدار چندشکلی را از آن خود کرد. برآورد آمارههای Wright که شامل FIS، FST و FIT و بیانگر ضریب همخونی درون جمعیتی، ضریب همخونی در کل جمعیت و ضریب همنسبی هستند، به ترتیب 005/0، 057/0 و 049/0 برآورد شدند. ازمون مجذور مربعات مشخص کرد که ذخیره 98 در همه 12 نشانگر در تعادل هاردی-واینبرگ بود (HWE)، درحالیکه ذخیره 96 در یک جایگاه Lca098 و جمعیت 99 در دو جایگاه Lca130 و Lca137 به شکلمعنیداری از تعادل هاردی-واینبرگ خارج شدند (01/0 p<). ماتریس فاصله ژنتیکی Nei و فاصله ژنتیکی FST نشان داد که کمترین فاصله بین ذخایر 96 و 98 و بیشترین فاصله بین دو ذخیره 96 و 99 بهدست آمد. نتايج تجزيه واريانس مولکولی (AMOVA) مشخص کرد که تنها واریانس ژنتیکی بین جمعیتی (%3) به شدت کمتر از درون جمعیتی است (%97) است (01/0 p<)، که منجر به تمایز ژنتیکی هرچند اندک اما معنیدار بین جمعیتها شده است (FST = 033/0). بر اساس تجزیهوتحلیل ساختار ژنتیکی، در مدل ترکیبی، حداقل مقدار احتمال برای K عدد دو می باشد، یعنی ذخایر به دو ساختار ژنتیکی مجزا تفکیک میشوند. اولین ساختار، جمعیتی ترکیب از ذخایر 96 و 98 و دومین ساختار جمعیت ذخیره 99 است. هرچند تنوع ژنتیکی در جمعیت 99 بیشتر از جمعیت (ترکیب ذخایر 98 و 96) دیگر است، اما در کل سطح تنوع ژنتیکی در این مطالعه قابل مقایسه با مطالعات پیشین است و در وضعیت مطلوبی قرار دارد. گفتنی است از این جمعیتهای موجود در بانک ژن زنده ایستگاه تحقیقات ماهیان دریایی بندر امام خمینی میتوان به عنوان یک جمعیت پایه پیشنیاز یک برنامه اصلاح نژادی بهگزینی استفاده کرد.