چکیده
فانوس ماهیان بهعنوان یک منبع طبیعی تجدید پذیر میباشند که در نقاط خاصی از دنیا دارای قابلیت بهرهبرداری تجاری رادارند، ازجمله دریای عمان که ازنظر تراکم و پراکنش مناسب برای صید تشخیص دادهشدهاند. ميزان كل ذخاير فانوس ماهیان برابر با 3/2 ميليون تن برآورد شد که میزان قابلبرداشت از این ذخایر 300 تا 400 هزار تن برآورد شده است.که میتواند منبع پروتئین دریایی ارزشمندی برای کشور محسوب گردد. بر اساس آنالیز آمار و اطلاعات صید طی یک دوره 11 ساله (98-1388) از بهره برداری، به نظر میرسد روند افزایش برداشت از این ذخایر متناسب با افزایش تلاش صیادی نمیباشد به طوری که صید بر واحد تلاش ناوگان فانوس ماهیان در یکروند کاهشی از 1/8 تن کل صید در روز، در سال 1390 به 1/4 تن کل صید در روز در سال 1398 رسیده است. بررسی ترکیب صید فانوس ماهیان بررسی سهم شبه شوریده دهان سیاه بیانگر کاهش نسبی و محسوس سهم شبه شوریده دهان سیاه در ترکیب صید سالهای پایانی دوره صید میباشد. بهطوریکه از 22 درصد سهم شبه شوریده دهان سیاه در ترکیب صید سال 1388 به کمتر از 8/0 درصد در سال 1398 کاهشیافته است، از سوی دیگر سهم یال اسبی در ترکیب صید طی روند کاهشی از 40 درصد در سال 1395 به 14 درصد در سال 1398 رسیده است که بیانگر فشار بر ذخایر صید همراه می باشد. در همین راستا پیشنهاد می گردد استفاده از تور ترال میان آبی، استفاده از تجهیزات ناوبری و ماهی یابی و نت ساندر مناسب، صید از لایه متراکم D1، رعایت ترکیب صید بالای 90 درصدی فانوس، انتخاب شناورهای مناسب و استاندارد برای بهرهبرداری اقتصادی از فانوس ماهیان ازجمله موارد فنی است که باید رعایت شود. یکی از دلایل مشوق برای بروز و تکرار تخلفات صید بهویژه در ناوگان فانوس ماهیان، عدم کارآمدی قوانین حفاظت از منابع آبزی کشور و عدم تناسب جریمه پیشبینیشده توسط قانونگذار، با میزان درآمد حاصله از تخلفات صیادی میباشد. حمایت دولت از ناوگان فانوس ماهیان در قالب یارانه سوخت نیازمند بازنگری جدی میباشد، تا از زیانهای احتمالی ناشی از هدر رفت منابع ملی و فشار بر ذخایر سایر آبزیان (غیر از فانوس ماهی) جلوگیری شود. مدیریت صید فانوس بایستی به نحوی تداوم یابد که فواید اقتصادی برداشت از فقط ذخایر فانوس ماهیان بتواند جبران هزینههای صید را نماید و به سودآوری برسد.