چکیده
خلیج فارس به عنوان یک منطقه زیستمحیطی با شرایط مطلوب، میزبان گونههای متعددی از آبزیان مناطق گرمسیری و نیمهگرمسیری است. در این منطقه، تونماهیان بهویژه ماهیهای شیر (Scomberomorus commerson) و قباد (Scomberomorus guttatus) از اهمیت ویژهای برخوردارند، زیرا علاوه بر ارزش تجاری، نقش مهمی در اکوسیستمهای دریایی ایفا میکنند. تحقیق حاضر با هدف بررسی شاخصهای جمعیتی، رشد، و وضعیت صید ماهیان شیر و قباد در آبهای استان بوشهر انجام شده است. در این پژوهش، نمونهبرداری از اسفند ماه 1400 تا اسفند ماه 1402 به مدت دو سال از مناطق صیدگاهی بندر دیر و بندر بوشهر انجام شد. برای تعیین شاخصهای رشد از توزیع فراوانی طول کل و معادلات رشد فون برتلانفی استفاده گردید.نتایج نشان میدهند که طول بینهایت (∞L) برای ماهی شیر دیر برابر 99/149 و برای شیر بوشهر 99/189 سانتیمتر و برای ماهی قباد دیر 96/89 و برای قباد بوشهر 84/87 سانتیمتر تخمین زده شده است. همچنین، ضریب رشد (K) برای ماهی شیر دیر برابر با 13/0، شیر بوشهر 068/0 سال⁻¹ و برای ماهی قباددیر 3/0، قباد بوشهر28/0 سال⁻¹ برآورد گردید. سن در طول صفر (t0) برای ماهی شیر دیر 24/0-، شیر بوشهر 11/0- و برای ماهی قباد دیر 60/0-، قباد بوشهر 54/0- بهدست آمد. علاوه بر این، برآوردهای ضریب شدت صید (Z)، مرگ و میر طبیعی (M) و مرگ و میر ناشی از صید (F) نشاندهنده فشار بالای صید بر هر دو گونه است. طول بلوغ جنسی (LM50) برای گونههای ماهی شیر و قباد در منطقه بوشهر و دیر به ترتیب 6/83 و 40 سانتیمتر تخمین زده شد. این نتایج نشان میدهند که برای حفظ پایداری جمعیت این گونهها، باید حداقل طول مجاز صید بیشتر از این مقادیر در نظر گرفته شود. همچنین، با توجه به تأثیر صید ترالکشی در فصل صید میگو، قوانین سختگیرانهتری برای جلوگیری از صید ماهیان نابالغ اعمال شود. نتایج بر ضرورت اعمال تدابیر مدیریتی برای کاهش فشار صید و بهبود وضعیت ذخایر ماهیهای شیر و قباد در این منطقه تأکید دارند. در نهایت، ارزیابی ذخایر و مدیریت منابع از طریق دادههای فراوانی طولی در کنار تخمینهای رشد، بهعنوان ابزارهای کلیدی برای پایداری زیستی و اقتصادی ماهیهای شیر و قباد در این منطقه پیشنهاد میشود.