استان هرمزگان با برخورداری از سواحل گسترده در خلیجفارس و دریای عمان، نقش مؤثری در حفظ و پایداری منابع شیلاتی کشور دارد؛ با این حال، رشد فزاینده صنایع، گسترش بنادر و مناطق شهری، همراه با تخلیه انواع پسابها، میتواند زمینهساز بروز چالشهایی در سلامت اکوسیستمهای دریایی این منطقه شود. در این پژوهش، با استفاده از دادههای ۲۰ ساله (۱۳۸۰ تا ۱۴۰۰) مربوط به پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی، شاخصها و مقادیر راهنمای بومی کیفیت آب با رویکرد شیلاتمحور برای آبزیان سواحل استان هرمزگان تعیین و مدلسازی شدهاند. منابع آلاینده از جمله پسابهای شهری، صنعتی، آبزیپروری، بنادر، صنایع انرژی، آبشیرینکنها و معادن شناسایی و با بهرهگیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، بهصورت لایههای مکانی مستقل و بر اساس نوع فعالیت تفکیک و ترسیم شدند. با هدف بررسی الگوی تغییرات مکانی پارامترهای کیفی آب در بازهای ۲۰ ساله،نقشههای توزیع مکانی این پارامترها در ایستگاههای مختلف، فارغ از هرگونه مرزبندی یا طبقهبندی منطقهای، ترسیم گردید. این رویکرد امکان تحلیلی فراگیر و مستقل از محدودههای مدیریتی را فراهم ساخت و مبنایی برای مقایسه و تفسیر وضعیت کیفی در سطح کل استان ایجاد کرد. سپس با بهرهگیری از نظرسنجی کارشناسان و روش تحلیل سلسلهمراتبی (AHP)، ۹ پارامتر کلیدی شامل اکسیژن محلول، pH، دما، کدورت، آمونیوم، نیترات، فسفات، کلروفیل a و کلیفرم از میان ۲۴ پارامتر اولیه انتخاب و وزندهی شدند. برای هر پارامتر، مدل استانداردسازی زیرشاخص (Subindex – SI) در بازه ۰ تا ۱۰۰ تدوین گردید؛ بهطوریکه سطوح کیفی به پنج طبقه شامل «مطلوب»، «مناسب»، «متوسط (قابل قبول)»، «هشدار» و «بحرانی» تفکیک شد. معادلات ریاضی اختصاصی هر شاخص نیز بر پایه ماهیت فیزیکی، شیمیایی یا زیستی آن، با استفاده از مدلهای خطی، گوسی یا قطعهای طراحی شد. بهمنظور تسهیل در تفسیر نتایج، ساختار طبقهبندی شاخصها بهگونهای تنظیم گردید که تحلیل کیفی آب در سطوح مختلف علمی، کارشناسی و مدیریتی قابل استفاده باشد و زمینه تصمیمگیری مؤثرتر را فراهم سازد. در نهایت، با ترکیب مقادیر SI و وزنهای بهدستآمده، شاخص نهایی کیفیت آب (WQI) در بازه صفر تا صد محاسبه شد؛ عدد حاصل، بیانگر وضعیت کلی ایستگاهها بهصورت مقایسهای و مدیریتی است. نتایج نشان داد که مناطقی از جمله در برخی از مناطق بندرعباس، غرب استان و سواحل مجاور خروجی فاضلاب، تأسیسات صنعتی و آبشیرینکنها در وضعیت متوسط یا هشدار قرار دارند، در حالیکه نواحی شرقی استان، بهویژه محدودههای جاسک، از شرایط مطلوبتری برخوردارند. علاوه بر این، غلظت شش فلز سنگین شامل کروم، سرب، نیکل، کادمیم، روی، و مس نیز بهصورت مستقل پایش و توزیع مکانی آنها در قالب نقشههای تحلیلی ترسیم شد. برای هر عنصر، طبقهبندی کیفی در چهار سطح تعریف گردید تا امکان تحلیل مقایسهای و مدیریتی فراهم شود. این رویکرد یکپارچه، بومی و شیلاتمحور، ابزاری کارآمد برای پایش زیستمحیطی، ارزیابی مناطق مستعد توسعه پایدار شیلات، شناسایی پهنههای پرخطر، و تدوین استانداردهای ملی در نوار ساحلی استان هرمزگان فراهم میآورد.