چکیده
هدف از اجرای این پروژه بررسی اثر افزودن کنجاله پنبه دانه و مخلوط اسیدهای آلی به جیره غذایی بر شاخصهای رشد، آنتی اکسیدانی، ایمنی و تثبیت نیتروژن و فسفر در ماهی قزل آلای رنگین کمان بود. به این منظور ۶ تیمار متشکل از ۶ جیره غذایی در قالب یک طرح فاکتوریل ۳ ×۲ در نظر گرفته شد که در آن دو سطح کنجاله پنبه دانه شامل صفر و 15 درصد و 3 سطح مخلوط اسید آلی (مخلوط اسید لاکتیک، اسید سیتریک و سوربات پتاسیم به نسبت 1:1:1 مساوی) صفر، 5/0 و ۱ درصد به جیره غذایی اضافه شد. ماهی قزل آلای رنگین کمان به تعداد 300 عدد و با میانگین وزنی 5/11 گرم از یک مزرعه بخش خصوصی در شهرستان ساری تهیه شد و توسط ماشین حمل ماهی به مرکز تحقیقات ذخایر آبزیان آبهای داخلی منتقل گردید. در ابتدا ماهیها به مدت یک هفته در یک مخزن 500 لیتری با جیره شاهد تغذیه شده تا با شرایط آزمایشگاهی سازگار گردند و پس از آن در ۱۸ آکواریوم حاوی ۴۰ لیتر آب با تراکم ۱۵ ماهی در هر آکواریوم ذخیره سازی شدند. هر سه آکواریوم به عنوان یک تیمار آزمایشگاهی در نظر گرفته شد که توسط یکی از شش جیره ذکر شده در بالا به مدت ۸ هفته و روزانه ۳ تا ۴ درصد وزن بدن تغذیه شدند. آکواریومها مجهز به سیستم نیمه مداربسته شامل هواده، فیلتر فیزیکی، فیلتر زیستی و فیلتر UV بودند و روزانه ۳۰ درصد تعویض آب در خلال دوره آزمایش انجام شد. فضولات ماهی به صورت روزانه توسط سیفون از کف آکواریومها جمع آوری شده و نظافت دیواره آکواریومها به صورت هفتهای یک بار در خلال آزمایش انجام شد. پس از پایان دوره آزمایش نمونه برداری از خون و کبد ماهی انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد که افزودن کنجاله پنبه دانه به جیره غذایی اثر معنیداری بر وزن نهایی، تولید ماهی در واحد حجم آب و هزینه تمام شده خوراک نداشت، در حالیکه باعث کاهش معنیدار نرخ رشد و افزایش ضریب تبدیل غذایی شد. همچنین افزودن اسیدهای آلی به جیره غذایی اثر معنیداری بر شاخصهای رشد نداشت. افزودن کنجاله پنبه دانه منجر به کاهش MCHC خون شد و اسیدهای آلی اثر معنی داری روی این شاخص نداشتند. همچنین، تعداد گلبول های سفید خون با افزودن پنبه دانه و اسیدآلی به ترتیب افزایش یا کاهش جزئی داشت که از لحاظ آماری این اختلاف معنیدار نبود. افزودن کنجاله پنبه دانه و اسیدهای آلی اثر معنیداری بر سایر شاخصهای خونشناسی ماهی نداشتند. افزودن کنجاله پنبه دانه به جیره غذایی اثر معنیداری بر فعالیت سوپر اکسید دیسموتاز، کاتالاز، گلوتاتیون پرکسیداز و محتوای گلوتاتیون احیایی و مالون دی آلدهید کبد نداشت ولی باعث افزایش معنیدار فعالیت گلوتاتیون ردوکتاز کبد شد. همچنین افزودن اسیدهای آلی به جیره غذایی اثر معنیداری بر شاخصهای آنتی اکسیدانی کبد نداشت. افزودن کنجاله پنبه دانه به جیره غذایی اثر معنیداری بر مقدار فسفر و نیتروژن عضله ماهی نداشت. ولی افزودن اسیدهای آلی به جیره غذایی باعث افزایش معنیدار فسفر عضله ماهی شد. افزودن کنجاله پنبه دانه به جیره غذایی اثر معنیداری بر شاخصهای ایمنی پلاسمای خون ماهی نداشت؛ ولی افزودن اسیدهای آلی به جیره غذایی باعث افزایش معنیدار فعالیت لیزوزیم، مسیر فرعی کمپلمان، مقدار پروتئین کل، آلبومین و گلبولین پلاسمای خون در ماهی شد. در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که کنجاله پنبه دانه می تواند به میزان 15 درصد در جیره غذایی ماهی قزل آلای رنگین کمان استفاده شود. این مقدار کنجاله پنبه دانه اگرچه باعث کاهش معنیدار رشد و افزایش معنیدار ضریب تبدیل غذایی میشود، ولی از نظر اقتصادی اثر معنیداری بر تولید ماهی قزل آلا ندارد. همچنین، افزودن اسیدهای آلی در سطح 5/0 تا 1 درصد به جیره غذایی ماهی قزل آلا اگرچه اثر مثبتی بر رشد، کارایی و قیمت تمام شده خوراک ندارد، ولی باعث بهبود شاخصهای ایمنی پلاسمای خون و افزایش فسفر عضله ماهی میشود. افزودن 15 درصد کنجاله پنبه دانه به جیره غذایی ماهی باعث کم خونی هیپوکرومیک و واکنش التهابی در ماهی می شود که اثرات بلند مدت آنها بر رشد و سلامت ماهی باید بررسی شود.