چکیده
شناسایی ذخایر ژنتیکی و حفظ تنوع ژنتیکی به عنوان مؤلفههای کلیدی بقای گونه ها و نیز تولید پایدار از گونههای آبزیپروری تشخیص داده شده است. هرچند استفاده از اطلاعات ژنومیک در گونههای آبزی نسبت به حیوانات خشکیزی به منظور تکثیر انتخابی از سرعت کمتری برخوردار بوده است ولی به دلیل پیشرفتهای چشمگیر حاصل شده در تکنیکهای توالییابی در حال حاضر این فاصله در حال کم شدن میباشد. پروژه حاضر با هدف بررسی ساختار ژنومیک در دو گونه ماهی خاویاری به نام های فیلماهی (Huso huso) و قره برون (Acipenser persicus) در حوضه جنوبی دریای کاسپین به اجرا درآمد. پس از نمونهگیری از بافت باله دمی از 81 قطعه مولد فیلماهی و قره برون، استخراج DNA از بافت های نمونه گیری شده صورت پذیرفت. پس از تعیین کمیت و کیفیت با استفاده از نانودراپ و ژل آگارز یک درصد، نمونهها برای تشکیل کتابخانه ژنومی و توالی یابی به خارج از کشور ارسال شدند. نتایج حاصل از بررسی کیفیت خوانشهای بدست آمده در هر دو گونه مورد بررسی نشان دهنده کیفیت بالای آنها بود. تعداد نشانگر نهایی پس از انجام فیلتراسیون و بدون شبیه سازی در فیلماهی و قره برون به ترتیب 1836 و 3499 بود. میانگین هتروزیگوسیتی مشاهده شده در فیلماهی و قره برون 35/0 بدست آمد. میزان تمایز جمعیت در گونه فیلماهی 019/0 و در گونه قره برون 024/0 محاسبه گردید. در پروژه حاضر و برای اولین بار تعداد نه مکان ژنومی به عنوان مهم ترین نواحی ژنومی تمایزگرا در گونه تاسماهی ایرانی شناسایی شد. بر اساس نتایج بدست آمده از تجزیهوتحلیل داده های ژنومی میتوان بیان داشت که حداقل چهار ذخیره ژنتیکی در گونه فیلماهی و دو ذخیره ژنتیکی در قرهبرون قابل ردیابی هستند؛ هرچند به دلیل محدودیت دسترسی این گونه ها به رودخانه های حوضه جنوبی دریای کاسپین جهت تکثیر طبیعی، ساختارهای جمعیتی قید شده از پتانسیل بالایی برای فروپاشی برخوردار هستند. نتایج بدست آمده در پژوهش حاضر اثربخشی فعالیت های بازسازی ذخایر شیلات ایران در حوضه جنوبی دریای کاسپین را تأکید میکند و از سویی دیگر توجه به احیای رودخانه های اصلی حوضه جنوبی جهت فراهم سازی شرایط تکثیر طبیعی جهت افزایش قابلیت بقای این گونه های بومی ارزشمند را بسیار مهم میداند.