وزارت جهاد کشاورزی
سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
مؤسسه تحقیقات شیلات ایران ـ پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان
01-0710221000-77
کاظم خدادادی جوکار
با همکاری:
محمد صدیق مرتضوی – محمود ابراهیمی – غلامعلی اکبرزاده
کیومرث روحانی – رضا دهقانی – عیسی کمالی – فرشته سراجی
فرشته اسلامی – علیرضا نیکویئان – سیمین دهقان
79-1377
بررسی هیدروبیولوژی آبهای منطقه خوران
منشعب از لافت و خمیر
استان هرمزگان- بندرعباس
پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان
بخش بوم شناسی
پاییز 1383
757/83
چکیده
تغییرات عوامل زیستی از جمله توزیع و پراکنش آبزیان، ایکتیوپلانکتونها، پلانکتونهای گیاهی، کلروفیل a، ماکروبنتوزها، و عوامل غیر زیستی شامل مواد مغذی (Nutrients)، کربن آلی معلق (POC)، اکسیژن، شوری، pH، دما و ترکیب بافت رسوبات بستر و کربن آلی اکسید پذیر طی دوره یکساله با توالی زمانی ماهانه در خوریات خوران منشعب از لافت و خمیر واقع در آبهای ساحلی استان هرمزگان مورد بررسی قرار گرفته است.
طی بررسی، 39 گروه از آبزیان شامل ماهیان استخوانی و غضروفی، سرپایان و یک نمونه از کیسته تنان شناسایی و ثبت گردید. مطالعات انجام شده نشان داد که از نظر وزنی بیشترین مقدار صید در اردیبهشت و تیرماه حاصل شده ولی از نظر کمیت، تعداد آبزیانی که در ماههای آبان و آذر استحصال شده بیشتر بوده و استنباط می‌گردد در فصل پاییز ماهیان ریز بمراتب از تراکم بیشتری نسبت به سایر فصول سال برخوردار می‌باشند.
در همین دوره، 23 خانواده از جمعیت ایکتیوپلانکتونی (لارو ماهیان) شناسایی و ثبت گردید. به رغم تراکم و تنوع بیشتر ایکتیو پلانکتونها در شاخه غربی، اکثر خانواده‌های شناسایی شده به طور مشترک در هر دو انشعاب مشاهده و بترتیب خانواده‌های Clupeidae، Gobiidae، Sciannidae، Leiognathidae، Mugillidae، Cynoglossidae، Sparidae در مقایسه با سایر خانواده‌ها از فراوانی نسبی بیشتری برخوردار بوده‌اند. در مطالعه حاضر در خوریات خوران (انشعاب شرقی و غربی) 54 جنس از پلانکتونهای گیاهی متعلق به دیاتومه‌ها، دینوفلاژله‌ها و سیانوفیسه‌ها شناسایی گردید. بررسی فوق نشان داد، دیاتومه‌ها نسبت به دینوفلاژله‌ها و سیانوفیسه‌ها از تراکم بیشتری برخوردار بوده و به طور مشخص از اواخر پاییز بر تراکم آنها افزوده می‌شود، بطوریکه در فصل زمستان (دی و بهمن‌ماه) به حداکثر تراکم خود می‌رسند.
در مدت یکسال بررسی فصلی در هر دو انشعاب، 6 جمعیت از گروه ماکروبنتوزها مورد شناسایی قرار گرفت. در انشعاب غربی Bivalvia، Gastropoda، Nematoda و در انشعاب شرقی Bivalvia، Polychaeta، Crustacea بترتیب از پراکنش بیشتری در مقایسه با مابقی جمعیتها برخوردار بوده‌اند.
منحنی تغییرات کلروفیل a صعود منحنی را در دو فصل از سال (تابستان و زمستان) نشان می‌دهد. اما در فصل تابستان نقطه اوج منحنی در مقایسه با فصل زمستان در سطح بالاتری قرار دارد بطوریکه حداکثر غلظت کلروفیل در فصل تابستان
(00/1± 2353/7 میلی گرم در متر مکعب) و حداقل آن در لایه عمقی در فصل بهار
(673/0± 978/1 میلی‌گرم در متر مکعب) محاسبه و ثبت گردیده است.
نتایج حاصل از بررسی نشان داد مقادیر نیترات و نیتریت در فصول پاییز و زمستان نسبت به سایر فصول از غلظت بیشتری برخوردار بوده است. بعلاوه، در انشعاب غربی بین لایه سطحی و عمقی (اثر عمق و زمان بر تغییرات نیترات و نیتریت) تفاوت آماری معنی‌داری مشاهده نگردید اما در بخش شرقی احتمالاً بدلیل مجاورت این انشعاب در حاشیه روستاهای لافت و سایر روستاهای جزیره قشم، بین لایه سطحی و عمقی غلظت نیتریت در سه فصل از سال اختلاف معنی‌داری وجود دارد (05/0 P <).
تغییرات غلظت فسفات و سیلیکات در لایه سطحی و در لایه عمقی هر دو انشعاب، از روند مشخصی تبعیت نمی‌کند.
به منظور دسترسی به منشأ تولید ذرات کربن آلی معلق (POC) و تشخیص سهم مشارکت کلروفیل a در غلظت POC، نمودار نسبت به chLa مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل نقش فتوسنتز را در تأمین کربن آلی معلق در بخش شرقی تأیید و در بخش غربی علاوه بر ذرات فتوسنتزی، ذرات غیر فتوسنتزی نیز (مواد آلی ناشی از دتریتوس) در تأمین کربن آلی معلق مؤثر بوده است (05/0 P <).
با توجه به شدت جریانات کشندی و جریانات دریایی در خوریات خوران، تفاوت قابل ملاجظه‌ای در توزیع افقی عوامل مورد بررسی در ایستگاههای مختلف مشاهده نگردید. از سوی دیگر، توزیع عمودی شوری، اکسیژن محلول، pH و دمای آب در تمامی ایستگاهها در دو انشعاب با تغییرات اندکی تقریباً یکسان بوده است و استنباط می‌گردد فقدان نوسان زیاد تغییرات جوی، نبود بارندگی‌های فصلی و . . . سبب شده که عوامل فوق بدون نوسانات زیاد در طول سال برقرار باشد.
رسوبات بستر در دهانه ورودی انشعاب غربی، از رسوبات شنی دانه ریز و در سایر نقاط این انشعاب، رسوبات بستر از مواد رسی گلی تشکیل شده است. در بخش شرقی نیز بجز در دهانه انشعاب که از مواد شنی تشکیل شده است، مابقی رسوبات بستر خور را ذرات رسوبی دانه ریز شامل گل و رس تشکیل می‌دهد.
همبستگی مستقیم کربن آلی اکسید پذیر و لای (9/0= r) و همچنین رس (79/0 = (r دلالت بر نقش اصلی اندازه ذرات رسوبی بستر در نگهداری کربن آلی در بخشهای مختلف خور داشته و معادله رگرسیون محاسبه شده بین کربن آلی اکسید شونده و لای و رس از یک تابع خطی (05/0 P<) پیروی می‌کند.
اختلاف میانگین‌ها در لایه سطحی و عمقی (Mean Differencee) |
زمستان |
پاییز |
تابستان |
بهار |
فصلزی شناوران |
30325± 16170 |
7110± 3514 |
7301± 1013 |
2897± 1445 |
زی شناوران گیاهی (عمق) |
61792± 10190 |
22039± 16637 |
5538± 2318 |
5492 ± 2650 |
زی شناوران گیاهی (سطح) |
8448/32± 3222/0 |
394/81± 5/90 |
228/67± 00/58 |
5987/15± 8333/3 |
ایکتیوپلانکتون |