واحد اجرا: بخش اکولوژی محل اجرا:پژوهشکده اکولوژی دریای خزر
نام هماهنگ کننده/ مجری مسئول/ مجری:حسن نصراله زاده ساروی
سال شروع: 1389/12/1 سال خاتمه: 93/6/1
اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
در سالهای اخیرهمراه با دیگر گونه های جدید از گروه های مختلف از قبیل پلانکتون ها و بنتوز ها (Shiganova et al., 2005)، یک گونه از گروه شانه داران (Mnemiopsis leidyi) نیز به لیست گونه های مهاجم به دریای خزر افزوده شد. با توجه به اهمیت اثرات مختلف این گونه مهاجم از جمله کاهش میزان زئوپلانکتونها، تغییرکیفیت اکولوژیک اکوسیستم ، حذف و انهدام گونه های حساس و یا کمیاب، بروزشکوفایی جلبکی، تغییر در شرایط محیطی (تغییر در میزان اکسیژن محلول و مواد مغذی،pH، شفافیت و تجمع آلودگی سنتزی و غیره) و نیز عدم ارزیابی کمی این اثرات بر زیستگاه در قلمرو ایرانی دریای خزر، پروژه حاضر انجام پذیرفت. در این مطالعه اهدافی همچون تعیین پارامترهای فیزیکی و شیمیایی شاخص در دوره قبل و بعد از ورود شانه دار، بررسی تغییرات زمانی و مکانی و کلاسه بندی اثرات کمی شانه دار بر زیستگاه (بدون اثرH0، اثر ضعیفH1 ، اثر متوسطH2، اثر قویH3 ،اثر شدید( H4مورد پیگیری قرار گرفت. ، ارزیابی حاضر که در واقع بخشی از تعیینسطح آلودگی زیستی (BPL) محسوب می گردد، تا اعماق20 متر از محدوده ی ایرانی دریای خزر و در دوره زمانی 1375-1389 تحت اثر گونه ی مهاجم شانه دارM. leidyi صورت پذیرفت
نتایج:
پارامترهای فیزیکی شیمیایی روند های مختلفی از تغییرات را در سال های مورد مطالعه نشان دادند. بطوریکه میزان اکسیژن محلول، شفافیت،DON،DIN/DON عموما" در سال های پس از ورود شانه دار نسبت به داده های مرجع در سال پیش از ورود شانه دار افزایش داشته اند . در حالی که این مقایسه در خصوص پارامترهایpH،یون های آمونیوم، نیترات و نیتروژن معدنی روند کاهشی را نشان داد. تغییرات فسفر آلی و معدنی در سال های پس از ورود شانه دار نسبت به سال پیش از ورود (بجز سال های 1383 و 1385 که افزایشی بود) کاهشی بوده است. به این ترتیب با توجه به مقادیر تغییرات تا سال 1382 شانه دار مهاجم بر زیستگاه بدون اثر(H0) بوده و پس از آن به تدریج بر میزان اثرات شانه دار مهاجم بر زیستگاه افزوده شد تا آنکه در سال 1385 به حداکثر میزان (H4) خود رسید. پس از آن همراه با کاهش تراکم شانه دار مهاجم ازشدت اثرات آن بر زیستگاه کاسته شد و کلاسH2 برای سال 1389 برآورد گردید.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
دستیابی و نمایش انبوهی از اطلاعات مربوط به پارامترهای فیزیکی و شیمیایی بصورت کلاسه بندی (بر اساس ارزیابی کمی) همانند آنچه که در این پروژه صورت پذیرفت، علمی و بسیار آسان و قابل فهم برای افکار عمومی، مقامات ذی صلاح اجرایی و تحقیقاتی می باشد. با توجه به آخرین وضعیت زیستگاه در طبقه بندی ارائه شده ، راهکارهای مناسب پیشگیری، کنترل گسترش مهاجم قابل بررسی و ارائه می گردد. ضمن آنکه اثرات آن بر ذخایر با ارزش با سهولت بیشتری قابل پیگیری است.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:
محیط زیست، شیلات ، سازمان گردشگری، مراکز تحقیقاتی و آموزشی.