اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق :
بیماری لکه سفید میگو نخستین بار در سال1381 از مزارع پرورش میگوی استان خوزستان در جنوب غربی ایران گزارش شد. سپس در سال1384 استان همسایه ، بوشهر ، آلوده شد و در سال1387در استان سیستان و بلوچستان نیز شیوع پیدا کرد. در سال1394 همه مزارع پرورش میگوی جنوب کشور بجز استان هرمزگان آلوده شده بودند. بیماری لکه سفید برای سال ها فعالیت پرورش میگو را در هزاران هکتار از مزارع پرورشی به حال تعلیق درآورد.
با توجه به اینکه بیماری لکه سفید تاکنون در استان هرمزگان دیده نشده است، سوال این است که عوامل مدیریتی و محیطی تا چه اندازه در پیشگیری از شیوع یا ایجاد این بیماری نقش داشته اند؟
در این مطالعه که از1391-1389 انجام شد، اثرات عوامل محیطی و مدیریتی و نیز استرسورها که باعث کاهش فعالیت سیستم ایمنی میگو می شوند، مورد بحث قرار می گیرد. علاوه بر این، نقش عامل بیماریزا به عنوان عامل اصلی شیوع بیماری نیز بحث می شود.
هدف از اجرای این تحقیق تبیین عوامل محیطی و اقدامات مدیریتی مرتبط با شیوع بیماری لکه سفید در استانهای آلوده شده و یافتن دلایل عدم آلودگی استان هرمزگان به این بیماری می باشد.
در این مطالعه نقش عوامل محیطی و منطقه ای و استرسورهای مدیریتی در ایجاد آمادگی و حساسیت به ابتلاء به بیماری لکه سفید تعیین گردید. اثرات عوامل محیطی در آب استخرهای پرورشی شامل: آمونیاک کل، نیتروژن، اکسیژن محلول، pH، شوری، شفافیت، دما و نیز موارد مدیریتی مرتبط با امنیت زیستی بررسی شدند. موارد مشترکی در مقدار عوامل فیزیکی و شیمیایی که در مناطق غیر آلوده و آلوده بدست آمده وجود دارد.
نتایج :
نتایج بررسی های آماری نشان داد که احتمال عدم وقوع بیماری لکه سفید به رغم شیوع آن در استان سیستان و بلوچستان 7 برابر بیشتر از وقوع بیماری بوده است . بنابراین، عوامل دیگری موثر در شیوع ویروس بیماری لکه سفید در این مناطق وجود دارند. در بررسیهای هیستوپاتولوژیک و آزمایشهای PCR در طول انجام این مطالعه، رد پای ویروس در پست لاروهای مزارع پرورشی استان خوزستان مشاهده نشد اما شیوع بیماری در آن مزارع اتفاق افتاد، لذا به اقدامات مدیریتی از جمله غذا، آماده سازی استخرها و ناقلین بیماری باید مشکوک شد.
مقادیر درجه حرارت و شوری ثبت شده در بعضی ماهها در استان هرمزگان، شرایط پر از استرس که می تواند منجر به وقوع بیماری لکه سفید شود را مشخص نمود. لذا، این فرضیه که شرایط فیزیکی و شیمیایی آب دلایل جلوگیری از وقوع بیماری در استان هرمزگان است رد می شود. سیاست مسِئولین شیلاتی استان هرمزگان برای جایگزینی میگوی ایندیکوس با میگوی عاری از بیماری (SPF) لیتوپنئوس وانامی که نسبت به بعضی بیماری لکه سفید مقاوم تر است ، قبل از بومی شدن بیماری لکه سفید در استان هرمزگان ، مزیتی برای این استان نسبت به سایر استانهای آلوده شده جنوبی که میگوی وانامی بعد از شیوع بیماری لکه سفید به مزارع آنها معرفی شده بود، ایجاد نمود . به هرحال هیچ تضمینی در حفظ روند کنونی پاک ماندن مزارع استان هرمزگان از بیماری لکه سفید وجود ندارد. بنابراین، بر برقراری اصول امنیت زیستی بشدت تأکید می شود. استراتژیهای منظور شده توسط مسئولین متخصص در فراهم کردن مولدین میگوی SPF می تواند مهمترین عامل در پیشگیری از بروز بیماری لکه سفید باشد.
دستور العمل فنی و توصیه ترویجی :
با توجه به اصول امنیت زیستی، غذاهای خریداری شده باید عاری از پودر سر میگو باشد و ساخت مزارع جدید پرورش میگو نیز باید حتی الامکان از مناطق آلوده دور باشد.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی :
مقاوم تر بودن میگوی پاسفید و بومی نشدن بیماری در استان هرمزگان و استخر های پاک از بیماری، سبب اصلی مبتلا نشدن میگوی مزارع استان هرمزگان به بیماری لکه سفید تا کنون می‌باشد و دلایل دیگر دلایل جنبی میتواند محسوب شود. استانهای شرقی و غربی استان هرمزگان مبتلا به ویروس لکه سفید شده اند لذا ایجاد همه‌گیری در صورت عدم رعایت اصول امنیت زیستی و ورود ویروس به انحاء مختلف در این استان نیز محتمل است. بدین ترتیب این فرضیه که شرایط محیطی و فیزیکی و شیمیایی آب مانع همه‌گیری بیماری لکه سفید در استان هرمزگان شده است رد می‌شود و مدیریت درممانعت از ورود عامل بیماری زا به محیط با استفاده از مولدین SPF و استفاده نکردن از غذای خارجی، استفاده از لارو های میگوی پاسفید به عنوان میزبان به نسبت مقاوم پیش از ورود بیماری لکه سفید را می توان بعنوان علل عدم تشکیل همپوشانی در مثلث ایجاد بیماری (محیط مساعد بیماری،میزبان مستعد به بیماری و عامل بیماریزا) در استان هرمزگان منظور نمود.