اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق:
نیاز روز‌افزون بشر به مواد پروتئینی که در اثر افزایش سریع جمعیت بوقوع می‌پیوندد، گرایش مردم را به استفاده بیشتر از منابع زیستی آبی در پی داشته است. بر همین اساس در کشورهایی که دارای گستره‌های آبی مرتبط با دریای آزاد هستند، صیادان برای صید آبزیان تلاش بیشتری را انجام می‌دهند. علاوه بر آن، پیشرفت تکنولوژی صیادی و استفاده از شناورهای مجهز صیادی، صید بی‌رویه آبزیان را در پی داشته که منجر به خسارت‌‌های فراوانی به ذخایر و بقای بسیاری از گونه‌های تجاری گردیده است.
در‌آبهای جنوبی ایران کاهش جمعیت بسیاری از گونه‌ها در چند سال اخیر مشاهده شده است. برای حل این مشکل اجرای برنامه‌ریزی‌های دقیقی در ارتباط با حفظ و بازسازی ذخایر مورد نیاز است. از این رو محققین شیلاتی در تلاش هستند که طرحهایی را ارائه دهند که اجرای نتایج آن، فشار بر ذخایر زیستی منابع آبی را کاهش داده و حد امکان زمینه‌ای را برای تکثیر و پرورش و بازسازی ذخایر فراهم آورند. زیر بنای انجام این طرحها شناخت دقیق رفتارها و خصوصیات زیستی هر یک از آبزیان می‌باشد. پاره‌ای از این زیر ساخت‌های زیستی نظیر رفتارهای تولید مثلی، رفتارهای تغذیه‌ای، تعیین پارامترهای رشد و مرگ و میر و نرخ رشد برای صنعت تکثیر و پرورش و حفظ و بازسازی ذخایر مورد نیاز است. این پروژه بر اساس اولویت‌های شیلاتی و تعیین خصوصیات زیستی فوق تدوین گردیده است.
این گونه از یکی از گونه های پر مصرف اهالی جنوبی ایران و کل کشور است. در سواحل جنوبی استان هرمزگان این گونه به نام مقوا شناخته می شود و در بین اهالی این مناطق از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. با توجه به اینکه هیچ بررسی بیولوژیکی در ایران بر روی آن انجام نشده است .
اهداف شامل:
1 ) تعیین سن و پارامتر های رشد این گونه در آبهای استان هرمزگان
2) تعیین رژیم غذایی در محیط طبیعی این گونه در آبهای استان هرمزگان
3 ) تعیین شاخص گنادی ( GSI) به منظور تعیین فصل تخم ریزی این گونه در آبهای استان هرمزگان
4) تعیین هم آوری ماهی ، تعیین طول بلوغ جنسی ( Lm50) این گونه در آبهای استان هرمزگان
نتایج:
کل نمونه های مورد بررسی 376 عدد بود که از این تعداد 194 عدد ماده و 137 عدد نر و 45 عدد نابالغ بودند. حداقل و حداکثر طول کل ماهی در طی ماه های مختلف بین5/25 تا 80 سانتیمتر بوده است. رابطه طول کل و وزن 901/2 x 0162/0 = y بدست آمد که نشان داد ماهی مذکور از یک رشد ایزومتریک برخوردار بود. تعیین سن ماهی با استفاده از برش سنگ‌گوش انجام شد. معادله رشد برای ماهی گیش پوزه دراز (( 443/1 + t )266/0 - e – 1 )85 = Lt بدست آمد . ضریب مرگ و میر کل برای ماهی گیش پوزه دراز 412/0 بدست آمد. طول بلوغ (LM50) و سن بلوغ (TM 50%) برای ماهی گیش پوزه دراز به ترتیب 46 سانتیمتر و 2 سال برآورد گردید. . نسبت جنسی ماده به نر برای ماهی گیش پوزه دراز برابر با 42/1 به 1 بود که اختلاف معنی دار را نشان داد(P<0.05 ). حداکثر هماوری مطلق 126±479992 تخمک در فروردین ماه و حداکثر هماوری نسبی 13±385 تخمک به ازای هر گرم از وزن بدن در تیرماه بدست آمد. حداقل هماوری مطلق 219±98247 در آبان و حداقل هماوری نسبی 23± 125 تخمک به ازای هر گرم از وزن بدن در تیر ماه محاسبه شد میانگین شاخص گنادی GSI ماهی ماده در ماههای مختلف محاسبه گردید و بیشترین میانگین شاخص گنادی جنس ماده مربوط به فروردین ماه (86/2 ) و کمترین مقدار در خرداد ماه 1393 بوده است (43/0). فصل تخمریزی طولانی بوده و از دی ماه تا اردیبهشت ماه ادامه داشته است اوج تخمریزی اردیبهشت ماه برآورد گردید. در بررسی تغذیه مشخص شد که ماهی گیش پوزه دراز از ماهیان نسبتاً کم خور بود(49/65= CV). غذای اصلی مصرفی ماهی گیش پوزه دراز ، ماهی استخوانی( 67/91 = Fp ) و غذای تصادفی این ماهی سخت پوستان( 17/4 = Fp ) ( میگو، خرچنگ و عقربک) و نرمتنان( 17/4 = Fp ) ( ماهی مرکب، اسکویید) بود.
دستورالعمل فنی و توصیه ترویجی:
1- با توجه به نتایج بدست آمده در مورد فصل تخم ریزی که برای گونه گیش پوزه دراز در اوایل بهار تعیین شد پیشنهاد می‌گردد که در صدور مجوز برای صید این گونه‌ها در فصل بهار محدودیت هایی برای ابزار صیددر نظر گرفته شود.
2- با در نظر گرفتن اندازه بلوغ ( طول در زمانیکه نیمی از ماده‌ها بالغ می‌باشند) پیشنهاد می‌گردد از به کار گیری ابزار صیدی که این گونه‌ها را با طولی کمتر از اندازه بلوغ صید می‌کنند جلوگیری به عمل آید.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی:این گونه در بیشتر مناطق آبهای استان هرمزگان دیده میشود. در منطقه جاسک تا کوه مبارک و منطقه قشم تا جزایر تنب فراوانی بیشتری دارند.زیستگاه این گونه بیشتر در مناطق نزدیک به صخره ها و در میانه آب می باشد.