اهمیت، ضرورت، اهداف و روش تحقیق :
دانش ژنتیک از چندین راه به حفاظت تنوع زیستی و برداشت بهینه منابع کمک مینماید. این دانش میتواند از طریق شناسایی جمعیتهایی که دارای تنوع ژنتیکی بالا یا تقلیل یافتهاند به کاهش خطر انقراض آنها کمک کند. مطالعات ژنتیک جمعیت همچنین میتواند رهنمودهایی برای بهبود ساختار جمعیت و درک بیولوژی گونه مورد نظر ارائه دهد. از مهمترین کاربردهای بانک DNA تشخیص گونه و اثبات تخلفات صید و تشخیص میزان هم خونی و طبقهبندی ژنتیکی جانوران است. بانک DNA به تشخیص گونههایی که صید شده و فقط قسمتهایی از گوشت و بافت بدن آنها کشف شده کمک زیادی کرده است. نگهداری مطلوب از ذخایر ژنتیکی آبزیان و حفظ تنوع زیستی آنان به عنوان سرمایه‌های ملی با استفاده از روش‌های زیست فناوری از مهمترین اهداف ایجاد بانک ژن و بانک اطلاعاتی ذخایر ژتنیکی کشور است. جمع آوری نمونه‌های بیولوژیک گونههای مختلف آبزیان،آماده‌سازی و نگهداری بلندمدت آن، ثبت ژنتیکی گونههای در معرض تهدید و در حال انقراض و استفاده از تکنیک‌های زیست فناوری برای حفظ، بقا و مدیریت گونههای آبزی از جمله دیگر وظایف بانک ذخایر ژنتیکی است.
بانک ژن ماهیان آبهای داخلی کشور (گرگان) با هدف شناسایی، جمعآوری، نگهداری و حفاظت از گونهها در سطح ژنی، سلولی، بافت و ماهی زنده و پژوهش و بهرهبرداری تجاری برنامهریزی شده و به اجرا درآمد. در این پروژه علیرغم اعتبار پیش بینی شده طرح و پروژه حاضر، متاسفانه اعتبار مورد نیاز از منابع درنظر گرفته شده، اختصاص نیافت. بنابراین اهداف این پروژه با استفاده از بخشی از اعتبارات استان گلستان برای ایجاد آزمایشگاه مولکولی و نیز احداث استخرها در مزرعه النگ و نیز بهرهبرداری از پتانسیل موجود در ایستگاه قرهسو و نیز مرکز بازسازی ذخایر سیجوال، ساماندهی گردیده است و شرایط لازم برای بخش اعظمی از اهداف پروژه فراهم شده است. بخشهایی نیز مانند آزمایشگاه کشت بافت و بیوانفورماتیک وتوسعه تجهیزات مربوط به انجماد اسپرم و جنین از جمله مواری است که در توسعه این بانک باید مورد توجه قرار گیرد.
نتایج :
با توجه به اهداف طرح سه مزرعه در استان گلستان طراحی و راهاندازی شد.
مزرعه النگ:
12 استخرهای پرورشی دو هکتاری موجود ایستگاه النگ با در نظر گرفتن عوامل متعددی نظیر شیوه پرورش، شرایط آب و هوایی و کیفیت آب ساخته شده اند. ایستگاه پمپاژ آب از چاه عمیقی با دبی 12 تا 13 لیتر بر ثانیه ایجاد شده است . این ایستگاه با توجه به بکر بودن منطقه میتواند بهترین منطقه برای ایجاد ایستگاه حفظ ذخایر ژنتیکی ماهیان بومی باشد. زیرساختهای مورد نیاز این مرکز شامل زیرساختهای آزمایشگاهی و زیرساختهای حفاظت و نگهداری میباشد.
مزرعه سیجوال:
در این مزرعه 36 استخر دو هکتاری وجود دارد که آب مورد نیازشان از طریق ایجاد آببندان بر روی رودخانههای فصلی تامین میشود. در این مزرعه بیشتر ماهی کلمه، کپور، سفید و انواع کپور ماهیان چینی نگهداری میشوند. در این مزرعه همچنین آزمایشگاه هیدروشیمی و غذای زنده فعالیت میکند.
مزرعه قره سو:
در این مزرعه 3 استخر با مساحت 4000 مترمربع و یک استخر با مساحت 1200 مترمربع وجود دارد که آب مورد نیازشان از چاههای عمیق با EC حدود 4000 تامین میشود. همچنین تعداد 10 حوضچه ونیرو در این مزرعه تعبیه شده است. ماهیان قابل نگهداری در این مزرعه شامل کلمه، کپور و انواع ماهیان خاویاری و در صورت نیاز ماهی سفید است. تجهیزات آزمایشگاهی پرتابل بوده و بیشتر برای اندازهگیری خصوصیات آب مورد استفاده قرار میگیرند. در این مزرعه همچنین تولید غذای زنده شامل فیتوپلانکتون و جلبک انجام میشود.
دستور العمل فنی و توصیه ترویجی :
گونههای مختلف ماهیان آبهای داخلی در سه محل تعیین شده برای نگهداری ماهی زنده یعنی مزارع سیجوال، النگ و قرهسو حفظ و نگهداری میشوند. در صورت لزوم باید نسبت به تکثیر این گونهها اقدام شود.
ویژگی مناطق کاربرد توصیه ترویجی :
در استانهایی که دارای منابع آبی مناسب نگهداری و پرورش گونههای آبزیان آبهای داخلی هستند.