ذخایر ارزشمند ماهیان خاویاری دریای خزر به پایین ترین حد در طول تاریخ بهره برداری خود دراین اکوسیستم بی نظیر رسیده است. با عنایت به مهاجرت ماهیان خاویاری به رودخانه ها جهت تخم ریزی ضرورتاً از لحاظ ژنتیکی جمعیتهای مختلفی از 6 گونه فیلماهی ، تاسماهی ایرانی ، روسی ، شیپ ، ازون برون و استرلیاد شکل می گیرد. بمنظور مدیریت اصولی و بهره برداری پایدار از ذخایر و همچنین حفظ ذخایر ژنتیکی و تنوع زیستی و حتی برنامه ریزی برای اصلاح نژاد و توسعه آبزی پروی تاسماهیان ضرورت دارد تا مطالعات ساختار جمعیت هر یکی از گونه های خاویاری به تفکیک انجام پذیرد.
در این بررسی 1121 گونه شامل فیلماهی( 138 نمونه) ، تاسماهی ایرانی( 270 نمونه )، تاسماهی روسی( 168 نمونه ) ، ازون برون( 361 نمونه ) ، شیپ( 184 نمونه ) از آبهای 5 کشور روسیه ، آذربایجان ، قزاقستان ، ترکمنستان و ایران جمع آوری و پس از استخراج DNA آنها به روش مایکروستلایت و PCR- RFLP دو ژن ND5/6 و D-Loop میتوکندری مورد آنالیز قرار گرفت. کلیه پارامترهای ژنتیکی شامل فراوانی الل ، هتروزیگستی ، تعادل هاردی واینبرگ ، AMOVA ، Fst ، Nm ، تعداد و فراوانی ها هاپلوتیپ ها ، هتروژنی تست فاصله و شباهت ژنتیکی و ... محاسبه گردید.
نتایج این تحقیق نشان داد که تنوع ژنتیکی گونه های خاویاری در رودخانه هایی که تخم ریزی طبیعی داشتند بالاتر از مناطقی بود که متکی به تکثیر مصنوعی بوده است. در جمعبندی 2 روش مورد بررسی مشخص گردید که تاسماهی ایرانی از 3 جمعیت ، تاسماهی روسی 3 جمعیت ، ازون برون 4 جمعیت ، فیلماهی 2 جمعیت و تاسماهی شیپ 2 جمعیت مستقل تشکیل یافته است.
در حال حاضر با توجه به کاهش شدید مولدین ماهیان خاویاری ، احتمال می رود تعدادی از جمعیت های فوق یا کاملاً منقرض( بویژه گونه فیلماهی ، شیپ ، ازون برون ، تاسماهی روسی جمیت خزر جنوبی) و بعضی از جمعیت ها ( تاسماهی ایرانی و روسی) شدیداً به حمایت و برنامه جامع مدیریت ذخایر ژنتیکی نیاز دارد. تشکیل بانک ژن و استمرار جمع آوری مولدین ، برنامه مدون بازسازی ذخایر بر مبنای اصول ژنتیکی از طرف دیگر از اولویتهای خاص احیاء جمعیت های مختلف ذخایر ارزشمند ماهیان خاویاری دریای خزر می باشد.
واژه کلیدی: ژنتیک جمعیت ، ماهیان خاویاری ، دریای خزر ، بانک ژن.
آدرس پست الکترونیکی سخنران: pourkazemi@ifro.ir