به گزارش روابط عمومی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، یکشنبه دوم آذرماه ۱۴۰۴، جلسه شورای گروه علوم دامپزشکی با محور بررسی برنامهها، چالشها و دستاوردهای حوزه دامپزشکی آبزیان با حضور تمامی اعضای گروه برگزار شد.
در این نشست، شریفپور مدیر، استاد پژوهش بهداشت و بیماریهای آبزیان و مدیر اطلاعات علمی مؤسسه و عضو شاخه پاتوبیولوژی فرهنگستان علوم، به همراه مصطفی شریفروحانی استاد پژوهش بهداشت و بیماریهای آبزیان و قائممقام مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، به ارائه گزارشی از اهم فعالیتها و اقدامات این مؤسسه در حوزه بهداشت و بیماریهای آبزیان پرداختند.
شریف روحانی، با اشاره به مصوبه شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تأکید کرد که مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور بهعنوان یک پژوهشگاه وابسته به دستگاه اجرایی (وزارت جهاد کشاورزی و سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی) با سابقهای بیش از یک قرن، بزرگترین شبکه پژوهشی شیلاتی در خاورمیانه، غرب آسیا و شمال آفریقا به شمار میرود و با ۱۳ پژوهشکده و مرکز تحقیقاتی ملی و تخصصی در حوزه شمال، جنوب و آبهای داخلی کشور فعالیت میکند.
شریف روحانی همچنین در خصوص اهمیت جهانی ابزیان به موضوعات زیر اشاره کرد:
•امروزه آبزیان 17درصداز غذای مردم جهان را تامین میکنند و با توجه به تغییر اقلیم جهانی و مزیت نسبی تولید آبزیان در تامین پروتئین حیوانی، در نقشه راه فائو تا سال 2030 پیش بینی شده است 13درصد دیگر افزایش یافته و به 30 درصد برسد.
•اقیانوسها و دریاها منشاء فعالیت اقتصادی به میزان سالیانه 1.5 تریلیون دلار
•حداقل 300 میلیون نفر شغل مستقیم از اقیانوس ها و دریاها
•منبع اصلی پروتئینها و ریزمغذیها را برای حدود 2 میلیارد نفر
•اقیانوس ها و دریاها مسیر حمل و نقل 80 درصد تجارت جهان
•حفظ حیات روی زمین با حفظ سیستم های اکولوژیک و آب و هوایی جهانی
•اقیانوس ها و دریاها زیستگاه 99درصد گونه های وحشی
•جذب 90درصد گرمای اضافی ناشی از گرمایش جهانی
•ارتباطات فرهنگی و اجتماعی به واسطه دریاها و اقیانوسها فراتر از مزایا تجاری است، از سنتهای متنوع جوامع ساحلی، گردشگری و فعالیتهای تفریحی بیشمار، تا هویت شغلی صیادان و دریانوردان که دریاها واقیانوسها راهی برای رسیدن به آن هستند.
در ادامه مطالبی درخصوص وضعیت جهانی آبزیان از نگاه برنامه انقلاب آبی فائو بشرح زیر بیان کرد:
•رکورد تولیدآبزیان جهان از 214 میلیون تن گذشته است (178 میلیون تن جانوران ابزی و 36 میلیون تن جلبک وگیاهان آبزی).
•از 178 میلیون تن تولید ،88 میلیون تن ناشی از آبزی پروری است.
•157میلیون تن از این تولید مستقیما به مصارف خوراکی انسانی می رسد.
•سرانه مصرف ابزیان در جهان 2/20 کیلوگرم میباشد.
•3175 گونه ابزی وجود دارد که 2981 گونه آنها صید دریایی و 652 گونه پرورشی می باشند .
•در 20 سال گذشته (2020تا2000)شاهد افزایش رشد 463 درصدی در آفریقا، 207 درصدی در آمریکا ،88 درصد در اسیا ،59 درصد در اروپا و 88 درصد در اقیانوسیه بوده ایم.
•مصرف آبزیان در جهان از سال1961 تاکنون سالیانه متوسط 3درصد رشد کرده که دو برابر رشد سالیانه جمعیت جهان است (6/1درصد) !
•تولید میگو وسخت پوستان به 2/11میلیون تن رسیده است.
•رشد حیرت انگیز تولید تیلاپیا و رسیدن به سقف 10 درصد تولیدات آبزی پروری جهانی !
•تولید نرم تنان به 7/17 میلیون تن رسیده است .
•امروزه آبزیان 17درصد از غذای مردم جهان را تامین میکنند و با توجه به تغییر اقلیم جهانی و مزیت نسبی تولید آبزیان در تامین پروتئین حیوانی، در نقشه راه فائو تا سال 2030 پیش بینی شده است 13درصد دیگر افزایش یابد.
همچنین ظرفیتها در حوزه توسعه شیلات وآبزیان کشور بشرح زیر ارائه شد:
•وجود 5789 کیلومتر نوار ساحلی در دریای خزر ، خلیج فارس و دریای عمان و جزایر جنوب
•5/1 میلیون هکتار منابع آب های داخلی
•وجود 23 دانشگاه دولتی و 19 واحد دانشگاهی آزاد، دپارتمان های مرتبط شیلاتی، اساتید و دانشجویان علاقمند
•وجود موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور به عنوان قدیمی ترین نهاد پژوهشی کشور (با بیش از یک قرن سابقه) با 13 پژوهشکده و مراکز تخصصی تابعه،پژوهشگران و متخصصین توانمند، ناوگان منحصر بفرد تحقیقات دریایی و ... وجود ساختار گسترده اداری سازمان شیلات ایران در کلیه استانهای کشور
•وجود تشکلهای صنفی فعال در حوزه شیلات
•شرکتهای دانش بنیان رو به رشد در صنعت شیلات
•وجود نیروی انسانی آموزش دیده
•وجود سرمایه گذاران بخش خصوصی بدون اتکا به دولت
•تقاضای رو به افزایش مصرف آبزیان در داخل و مقاصد صادراتی
•وجود منابع آبزی کمتر برداشت شده در دریای عمان و غرب اقیانوس هند
•امکان بهره گیری از منابع آبی باغات و مزارع کشاورزی
•ظرفیت بی کران بهره گیری از آب شور دریا جهت توسعه آبزی پروری دریایی و ساحلی ، اشتغال ساحل نشینان و کاهش تلاش صیادی
•وجود هزاران هکتار اراضی لم یزرع، شور و مستعد پرورش میگو، تیلاپیا و آرتمیا
•زیرساختهای مناسب کارخانجات تولید خوراک، صنایع شیلاتی (پودر ماهی، کنسروسازی و ...)
در ادامه ضمن ارائه توضیحاتی در خصوص تکالیف شیلاتی اسناد بالادستی برنامه هفتم پیشرفت ،سند دانش بنیان امنیت غذایی و ابلاغ سیاستهای توسعه دریامحور، رئوس فعالیتهای تخصصی و برنامه ها وچالشهای حوزه دامپزشکی آبزیان که در موسسه تحقیقات علوم شیلاتی به آن پرداخته میشود را ارائه کردند.
•انجام بررسی ها و مطالعات اپیدمیولوژیک بیماری های مهم در آبزیان
•تحلیل کاهش تولید و تلفات، بصورت گونه ای
•انجام مطالعات پیشگیری ، کنترل و درمان بیماری ها (واکسیناسون _ روش های تشخیص و شناسایی عوامل بیماری زا_ آزمون های فارمی داروها و محرک های ایمنی)
•انجام مطالعات امنیت زیستی و مشارکت درتدوین استاندارد ها و نظام نامه های بهداشتی
•مطالعات جابه جایی مسئولانه آبزیان زنده
•انجام مطالعات تولید گونه های مقاوم و عاری از عوامل بیماری زا ی خاصSPF) و SPR)
•تلاش در جهت ظرفیت سازی علمی_ پژوهشی
•ایجاد زمینه همکاری با سایر مراکز دانشگاهی، پژوهشی و اجرایی مرتبط جهت بهره برداری بهینه از امکانات ملی
•همکاری در تصمیم سازی در کمیته های فنی _ بهداشتی سازمان های دامپزشکی و شیلات
همچنین به اهم چالشهای حوزه تخصصی در قالب وجود بیماریهای مختلف در حوزه های پرورش میگو،ماهیان سردآبی، گرمابی، خاویاری و غیره ،مشکلات واردات مولد میگو و همچنین تخم چشم زده قزل آلا از حیث احتمال ورود الودگیهای جدید به کشور، عدم تبیین فرهنگ واکسیناسیون آبزیان پرورشی و برنامه ریزی زیرساختهای تولید و عرضه واکسن، ورود آلاینده ها به منابع آبی و بروز پدید ه های کشندی مختلف، نامناسب بودن سرانه مصرف آبزیان کشور، تعطیلی صید صنعتی و هجوم صیادان خرد از حیث تخریب زیست بوم، مشکلات حوزه پرورش آبزیان در قفس های دریایی، خشک شدن دریاچه ارومیه و مخاطرات حفظ ذخیره ژنتیکی منحصر بفرد آرتمیا ارومیانا، موانع اجرایی ایجاد شده در خصوص توسعه پایدار صنعت تیلاپیا در کشور علیرغم توصیه سازمان خواروبار جهانی و تولید 7 میلیون تن از این گونه ارزشمند درجهان وضرورت رفع موانع با هدف تاب آوری امنیت غذایی کشور در شرایط خشکسالی شدید و تغییر اقلیم اشاره کرد.
اولویت های پژوهشی بهداشت و بیماری های آبزیان در موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشوربشرح ذیل توضیح داده شد:
•مطالعات تولید SPF , SPR در گونه های اقتصادی و همکاری با فعالیت های اصلاح نژادی مربوطه
•مطالعات تولید واکسن هاو کیت های تشخیصی مورد نیاز با هماهنگی سازمان دامپزشکی
•مطالعات اپیدمیولوژیک، ارزیابی و تحلیل خطر بیماری های مهم و مطرح در آبزی پروری
•آزمون فارمی داروها ، پرو بیوتیک ها و مواد شیمیایی مصرفی در آبزی پروری ( تجاری ، گیاهی و بومی)
•مطالعات بهداشتی، امنیت زیستی و پایش بیماریها در سایت های بزرگ پرورشی، قفس و سیستم های نوین آبزی پروری، مراکز بازسازی ذخایر سازمان شیلات و جمعیت های وحشی اقتصادی
در ادامه به برخی دستاوردهای شاخص حوزه دامپزشکی آبزیان بشرح موارد زیر پرداخته شد:
•توسعه کاربرد گیاهان داروئی جهت کاهش مصرف داروها و سموم شیمیایی و اشاره به پروانه بهره برداری و تولید داروی گیاهی آویشیت جهت جایگزینی سم مهلک مالاشیت گرین.
•معرفی میگوی وانامی به عنوان گونه با مقاومت بیشتر نسبت به بیماری ویروسی لکه سفید مراکزتکثیر ومزارع پرورش میگو
•دستیابی به دانش فنی تولید گونه وانمی وارداتی عاری از بیماری خاص SPF))و تولید 40 درصد مولد مورد نیاز صنعت میگوی کشور در شرایط ممنوعیت ورود مولد خارجی
•تولید ، ساخت و اخذ تاییدیه کیت مولتی پلکس تشخیص بیماری ویروسی لکه سفید میگو
•تولید دانش فنی کیت LAMP جهت تشخیص سریع بیماری AHPND با قابلیت سهولت کاربرد و ارزانی نسبت به سایر روشها
•کسب دانش فنی تولید قزل آلای رنگین کمان عاری ازعوامل بیماری زای خاص SPF))و قطع وابستگی به محصولات خارجی در کشور“
•ایجاد اولین پایلوت نیمه صنعتی الگویی تکثیر و پرورش قزلآلای رنگین کمان با رعایت کامل اصول ایمنی زیستی در کشور
•تولید گله ماهیان مولدین پایه شناسنامه دار با سلامت بالا از ذخایر ژنی سالم موجود در کشور
•تولید "تخم چشمزده" و "بچه ماهی" قزل آلای رنگین کمان بارور، با سلامت بالا و دارای شناسنامه ژنتیکی
•تولید بذر واکسن های یرسینیوزیس ، استرپتوکوکوزیس و ویبریوزیس مورد نیاز مزارع آبزیان پرورشی
•تولید مشترک واکسن کشته غوطه وری و تزریقی آئروموناس هیدروفیلا در ماهی کپوربا موسسه رازی
•تولید پروبیوتیک بومی ماهی باس دریایی
•دستیابی و واگذاری دانش فني توليد پروبيوتيك بومي ميگوي سفید غربی با برند تک سل و تک سل پلاس
•تهیه و تولید پروبیوتیک های اختصاصی ماهیان خاویاری
•آموزش و ترویج بهره برداران مختلف شیلاتی کشوردر توسعه روشهای پیشگیری و امنیت زیستی آبزیان
در خاتمه وی ضمن توضیح توانمندیهای پرسنلی و زیرساختی موسسه در حوزه های مختلف از جمله مقوله بهداشت وبیماریهای ابزیان، تقاضای ورود فرهنگستان به رفع موانع توسعه پایدار شیلاتی بخصوص در زمینه پرورش ماهی تیلاپیا، توجه بیشتر و بهره گیری از ظرفیت تخصصی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور و دانشگاهها در مقوله استراتژیک توسعه دریامحور وهمچنین همراهی دولت و نهادهای حکمرانی در بودجه های پژوهشی و پشتیبانی از زیر ساختهای عظیم موجود شدند.